Gebarencoach brengt expressieve communicatie binnen handbereik

Gebarencoach brengt expressieve communicatie binnen handbereik. Anke-Bonny Hijkema gebaart met haar handen het woord ‘gebaren‘. (Foto: Klaas Rozema)

Gebarencoach brengt expressieve communicatie binnen handbereik

“Iedereen heeft belang bij duidelijke informatieoverdracht”

SUWALD – De Nederlandse Gebarentaal (NGT) is een volwaardige taal, compleet met een eigen grammatica. Anke-Bonny Hijlkema uit Suwâld gebruikt in haar werk als docente ‘Nederlands met ondersteunende gebaren’ de erkende gebaren echter op een hele andere manier: ze ondersteunt er de belangrijkste woorden in een zin mee. Dat maakt gebarentaal een waardevolle toevoeging in het dagelijks leven van de meest uiteenlopende groepen mensen.

Hijlkema’s fascinatie voor gebarentaal begon toen ze dertien was en een vriendje had met dove ouders. “Ik kreeg kippenvel van hun manier van communiceren en dat is nooit meer overgegaan. Het was zo direct! Ook later kwam ik steeds dove mensen tegen, wat ik zag als een vingerwijzing”. Ze volgde de lerarenopleiding Nederlands en Geschiedenis en deed diverse cursussen op het gebied van gebarentaal. Na verschillende functies als onder andere beleidsmedewerker bij FCDS, wat nu Hoor Friesland is, en ambulant begeleider van doven heeft ze nu al zes jaar haar eigen bedrijf: ‘Met Gebaren’. Het is haar missie om de ondersteunende gebaren heel breed in te zetten. “Er zijn zoveel mensen die er hun voordeel mee kunnen doen”. Een duidelijke manier van communiceren is voor iedereen belangrijk. Ze noemt hierbij ook het belang van ‘communicatiehygiëne’: elkaar aankijken als je met elkaar praat, zodat er contact is en de mimiek en de houding die zo belangrijk zijn ook worden gezien.

Inzetbaarheid

Voor de hand ligt natuurlijk het gebruik van gebaren bij mensen met gehoorproblemen, maar ook (ouders van) kinderen met spraak-taal moeilijkheden kunnen er veel profijt van hebben. Hijlkema geeft in zo’n geval een cursus aan de directe omgeving van een kind: ouders, broers en zussen, oppas en lievelingsoom: allemaal komen ze samen om de gebaren te leren die ze kunnen gebruiken in de communicatie met het kind. “Ik krijg na afloop vaak te horen hoe kinderen opbloeien, omdat ze op een manier worden benaderd die bij hen past”, laat ze weten.
Ook bij autistische kinderen kunnen gebaren een uitkomst zijn. “Bij gesproken taal komt zoveel kijken: de luchtstroom, beweging van de tong, motoriek. Een gebaar is daarentegen gemakkelijk te maken. Verder zijn gebaren erg expressief en kunnen ze daardoor ook goed worden gebruikt bij mensen met een mentale beperking als het syndroom van Down, waarbij het uitspreken van woorden lastig is.”

Niet schreeuwen

Ouderen die in de loop van hun leven minder zijn gaan horen, kunnen vaak nog heel goed enkele gebaren leren die hun dagelijks leven makkelijker maken. Hijlkema leert haar cliënten niet alleen gebaren, maar ook tips en trucs. Als een medewerker van de thuiszorg bij een oudere mevrouw over de vloer komt die haar gehoorapparaat niet in heeft is het heel simpel om in het gezichtsveld van de vrouw te gaan staan en met gebaren te communiceren. Het gebaar voor ‘koffie’ bijvoorbeeld is heel herkenbaar een vuist van de ene hand, waarop je met de andere hand ‘roert’. Hijlkema: “Slechthorenden zijn vaak erg gevoelig in hun oren, wanneer je dan tegen ze gaat schreeuwen, doet dat pijn. Gebaren zijn in dat geval een uitkomst”.

Baby’s en peuters

Ook voor mensen zonder doofheid of andere beperkingen zijn ondersteunende gebaren handig. Horende baby’s en peuters pikken ze snel op en kunnen zo al communiceren voordat ze gaan praten. Zo kunnen ze beter duidelijk maken wat ze bedoelen en worden frustraties en bijkomende driftbuien voorkomen.

Gebruikmaken van gebaren staat de taalontwikkeling niet in de weg, zoals lang werd gedacht, het lijkt deze juist te versnellen. Ook op de lagere scholen waar Hijlkema voorlichting geeft merkt ze dat de kinderen sneller dan de juf hun eigen naam kunnen spellen met het handalfabet. “Mijn droom is dat op alle lagere scholen de gebarentaal wordt onderwezen, om de omgang met doven makkelijker te maken, maar ook om horende kinderen dat stukje te laten gebruiken in hun communicatie. Het expressieve van gebaren heeft veel raakvlakken met bijvoorbeeld drama, waar op school natuurlijk ook aandacht aan wordt besteed”.

Vierhandengebaren

Tegenwoordig zijn er veel boeken over gebaren te koop en ook op internet zijn er veel filmpjes te vinden waarin gebaren worden voorgedaan. “Maar het is essentieel dat de gebaren geleerd worden van een ‘levend voorbeeld’,” zegt Hijlkema, “alleen zo kun je precies zien hoe een (driedimensionaal) gebaar wordt gemaakt en krijg je feedback”. Ze geeft cursussen op maat met thema’s passend bij de persoon waar het om draait. Haar nieuwste project is de ‘vierhandengebaren’, gebaren die ingezet worden om doofblinden op een tactiele (voelende) manier de wereld te laten ervaren.

Meer informatie: www.metgebaren.nl