"Een toekomst met 'onbegrepen gedrag' past bij het DNA van dit verpleeghuis"

NOARDBURGUM - De bomen rondom verpleeghuis Nieuw Toutenburg in Noardburgum zijn gekapt. Diverse bijgebouwen werden afgebroken. Het hoofdgebouw, de trots van Friesland in 1959, staat nu eenzaam maar statig op het verder kale terrein. Deze situatie duurt niet lang meer. Nieuwbouwplannen zijn in een vergevorderd stadium. Als de eerste paal voor nieuwbouw de grond in gaat, verschijnt er een boek. Het heet 'Een thuis' en is geschreven door Henk Dilling. De bijzondere geschiedenis van Nieuw Toutenburg wordt hierin in beeld gebracht.

Door Karoline van den Donker

Nieuw Toutenburg is een begrip in Tytsjerksteradiel en wijde omgeving. Sinds de jaren zestig hebben heel wat vaders, moeders, broers en zussen van Friese families hun 'oude dag gesleten' in het Noardburgumse verpleeghuis.

In de volksmond heet het 'niet best als je daar terechtkomt'. Honderden medewerkers deden en doen in het bijzondere verpleeghuis echter met plezier hun werk, jaar in jaar uit.

Of ze nu verzorgende, verpleegkundige, geneesheer-directeur, activiteitenbegeleider of medewerker op de linnenkamer zijn, ze voelen zich enorm betrokken. Dat komt door de bijzondere doelgroepen die Nieuw Toutenburg altijd heeft gehad.

Innovatieve verpleeghuiszorg

Nieuw Toutenburg is vanaf het allereerste begin een bijzonder verpleeghuis geweest. Het werd gebouwd met het doel een ontbrekende schakel toe te voegen aan het zorgaanbod. "Er is jarenlang gepraat voordat de deuren van het verpleeghuis Nieuw Toutenburg open gingen", vertelt locatiemanager Bert Renkema.
 

Het werd 'niet best' gevonden als je naar Nieuw Toutenburg moest

Iedereen woonde bij elkaar
Het was in de jaren vijftig gebruikelijk dat allerlei typen bejaarden bij elkaar woonden: 'normale bejaarden', chronisch bedlegerigen, geestelijk onvolwaardigen en sociaal onaangepasten leefden onder één dak. Vooral de bejaarden met psychiatrische problemen en/of gedragsproblemen bleken in de praktijk problematisch te zijn voor de andere bewoners. Ze hoorden eigenlijk niet thuis in het gewone bejaardenoord, maar ook niet in een psychiatrisch ziekenhuis waar ze behandelbedden bezet zouden houden zonder vooruitzicht op verbetering.

Zelfs Juliana kwam kijken
Er ontstond een lobby voor het oprichten van aparte verpleeghuizen voor bejaarden met psychiatrische problemen. Friesland was de eerste provincie die een dergelijk gespecialiseerde locatie opende. In Noardburgum - op een stukje land dat werd gekocht van de stichting Op Toutenburg - werd een gebouw geplaatst dat geheel was ingericht voor deze doelgroep. In de lange gangen, allemaal voorzien van leuningen, konden de mensen ronddwalen zoveel ze wilden.

Koningin Juliana kwam hoogstpersoonlijk kijken bij dit innovatieve project dat werd geleid door geneesheer-directeur Henk ter Haar.

Een kijkje in de keuken
Het boek van Henk Dilling maakt duidelijk hoe het sinds de veelbelovende opening is gegaan met 'het eerste psychogeriatrische verpleeghuis' van Nederland.

De journalist interviewde in opdracht van de directie tientallen medewerkers, oud-medewerkers, cliënten en familieleden van cliënten.

De verhalen roepen een indringend beeld op van lief en leed dat werd gedeeld in de zo kenmerkende lange gangen.

Het boek is geïllustreerd met foto's van zorgmedewerker David Nieuwenhuis. Hij legde in de loop der jaren vast wat er binnen de muren van Nieuw Toutenburg plaatsvond. In eerste instantie maakte hij de foto's voor intern gebruik, maar in overleg met de gefotografeerden krijgen de mooiste en de meest veelzeggende foto's nu een plekje in het boek 'Een thuis'.

Ouderen met moeilijk verstaanbaar gedrag waren altijd de doelgroep

Deskundig en tolerant
Geopend voor een doelgroep met moeilijk begrepen gedrag, blijkt het personeel zich in de loop der jaren te hebben ontwikkeld tot professionals die deskundigheid combineren met creativiteit, tolerantie, innovatie en flexibiliteit.

Deze eigenschappen maken inmiddels deel uit van 'het DNA van het personeel'. Ervaren medewerkers werken nieuwe medewerkers in en geven het stokje door.

Kijken naar dementie
Al vrij snel na de opening verbreedde de doelgroep zich. Behalve bejaarden met psychiatrische problemen werden ook bejaarden met dementie opgenomen in Nieuw Toutenburg.

Toen de bejaardenhuizen zich ontwikkelden tot verzorgingshuizen en verpleeghuizen, veranderde ook de doelgroep van het geriatrische verpleeghuis in Noardburgum. "Mensen met dementie werden vanaf toen opgevangen in hun eigen woonomgeving. Het idee van decentralisatie werd steeds belangrijker in de zorg. Men wilde af van grote bejaardencentra en wilde ouderzorg meer integreren in het gewone leven. Er ontstonden kleinschalige woonvormen, dicht bij de mensen thuis."

Oude doelgroep in nieuw jasje
Even was er sprake van sluiting van Nieuw Toutenburg. Terwijl de ontwikkelingen in de zorg zich in snel tempo opvolgden, bleken echter ook vandaag de dag doelgroepen te bestaan die buiten de boot van de reguliere zorg vallen: er werd besloten dat Nieuw Toutenburg zich zou ontwikkelen tot een verpleeglocatie voor gerontopsychiatrie en Korsakov.