Bijna zesduizend lichtmasten vergen circa 1,7 miljoen euro in vijf jaar

Bijna zesduizend lichtmasten telt Tytsjerksteradiel voor de openbare verlichting. Het zijn er om precies te zijn 5875. Om te zorgen dat die op de donkere tijden in de juiste sterkte branden, zal de gemeente de komende vijf jaar (2022 tot en met 2026) in totaal ongeveer 1,7 miljoen euro nodig hebben. Dan zijn er nog de vervangingsinvesteringen van bijna 1,8 miljoen euro, maar die stonden al in de begroting, meldt medewerker Elly Postma van de gemeente.

Er zijn in grote lijnen drie soorten lichtmasten: van aluminium, hout en staal. Gemiddeld gaat een lichtmast zo’n veertig jaar mee, maar veel stalen masten kunnen worden opgeknapt, zodat ze langer mee gaan. Daar streeft de gemeente Tytsjerksteradiel nu naar. Dit is weliswaar niet veel duurder of goedkoper dan altijd vervangen na veertig jaar, maar wel duurzamer.

‘Revitaliseren’

Bovendien zetelt het bedrijf dat de ‘revitalisering’ van de bestaande metalen masten kan uitvoeren, PMF, in Burgum. De gemeente heeft berekend dat als dit bedrijf deze klus doet, er wel minimaal series van dertig masten per keer opgeknapt moeten worden, wil het financieel uit kunnen. PMF heeft nog geen volledig ‘standaard proces’ voor het opknappen van de oude masten: er is extra werk nodig buiten de fabriek, voor het schoonmaken van de masten. De kosten daarvan zijn geschat op 85 euro per betreffende lichtmast. Door die kosten mee te nemen in de vervangingsinvestering, én door het werkproces efficiënter te maken, verwacht de gemeente op termijn geen extra kosten te hoeven maken.

Armaturen, lampen en kabels

Maar de straatverlichting bestaat uit meer dan alleen de lichtmasten: elke mast heeft ook een armatuur (zeg maar: het ‘kastje’ waar de betreffende lamp in vastgemaakt is) en uit een lamp, plus de nodige elektriciteitskabels. Er zijn in de gemeente meer dan 25 verschillende types armaturen, die bovendien ook verschillend werken: als nachtbranders, gedimde nachtbranders en als ochtendbranders. Dan zijn er ook nog meer dan tien verschillende soorten lampen, in soort en in sterkte.

Dimmen is mogelijk

Een deel van de straatverlichting wordt om 23.00 uur automatisch door netbeheerder Liander aangepast van ‘avond’ naar ‘nacht’. In de donkere maanden wordt om zes uur ‘s ochtends weer op volle sterkte geschakeld. De meer recent vervangen armaturen dimmen volgens een meer gedetailleerd schema: bij invallende duisternis naar 100 procent, om 20:00 uur naar zeventig procent en om middernacht naar vijftig procent. ‘s Ochtends om vijf uur wordt dit verhoogd naar zeventig procent en om half zeven naar honderd procent, tot het licht genoeg is om de verlichting weer uit te schakelen.

LED-lampen

De gemeente heeft sinds 2017 geïnvesteerd in zogeheten retrofit-LED-lampen. Die zouden volgens de leverancier circa 50.000 uur kunnen branden, wat volgens de gemeente neerkomt op ongeveer twaalf jaar (50.000 uur is iets minder dan de helft van 105.120 uren die er in twaalf jaar zitten). Gelet op de ervaring met genoemde LED-lampen houdt de gemeente het op een levensduur van gemiddeld tien jaar. Op grond hiervan kan vervanging van een deel van de armaturen worden uitgesteld.

Kosten lopen op

Toch zullen de kosten van de openbare verlichting in Tytsjerksteradiel de komende jaren oplopen, van ruim driekwart miljoen euro in 2023 naar bijna 820.000 euro in 2026. Openbare verlichting is iets waar inwoners en weggebruikers meestal pas bij stilstaan, als er sprake is van storing(en). Als de gemeente op tijd zorgt voor vervanging en het opknappen van masten, armaturen en lampen, kraait er geen haan naar. Maar daar moet dan wel geld voor beschikbaar zijn. De bijna zesduizend masten vergen de komende jaren gemiddeld per stuk 15,32 euro voor beheer en onderhoud, 3,50 euro aan administratie, toezicht en directie en, het duurst: 22,13 euro aan elektriciteit. Dat is per jaar 240.563 euro.

Ruim drie miljoen euro in vier jaar

Daar kan de schade-uitkering van 30.000 euro per jaar vanaf, maar daar moeten afschrijvingen voor investeringen en de rentelasten van investeringen aan worden toegevoegd, plus de investeringen voor vervanging. Al met al verwacht het college van b. en w. dit jaar ruim 313.000 euro nodig te hebben voor het dagelijks beheer en onderhoud van de openbare verlichting, plus 20.000 euro voor ‘bestek, directie en toezicht’, in totaal dit jaar dus ruim 333.000 euro. Maar de komende jaren loopt dit fors op: bijna 752.000 in 2023, ruim 780.000 in 2024, bijna acht ton in 2025 en ruim 817.000 in 2026. Opgeteld ruim drie miljoen euro in ruim vier jaar. Maar de vervangingsinvesteringen – 1.776.610 euro in totaal - zitten al in de begroting, merkt Elly Postma op namens de gemeente Tytsjerksteradiel.

Zo duurzaam en circulair mogelijk

Het streven van de gemeente is om de verlichting zo duurzaam en ‘circulair’ mogelijk te krijgen, zonder dat het veel extra geld kost. Daarbij is het uitgangspunt dat er geen lichtmasten meer bij komen en ook geen lichtmasten meer verdwijnen.  “We willen het huidige niveau van de verlichting aanhouden”, zegt adviseur Bart Kerpershoek, die donderdagavond 23 juni het investeringsplan toelichtte aan de gemeenteraad.

Het buitengebied blijft in beginsel donker. Fietsroutes buiten de bebouwde kom worden daarom in principe niet verlicht, maar de gemeenteraad van Tytsjerksteradiel heeft hierop enkele jaren geleden twee uitzonderingen bedongen: het fietspad Sumar-De Tike langs de Sintrale As en de fietsroute ter hoogte van ‘t Heechsân bij Eastermar. ‘s Nachts wordt het licht gedimd, bij natuurgebieden wordt zo spaarzaam mogelijk verlicht.