Actrice Hilly Harms viert 75e verjaardag met theaterstuk ’Juster is fuort’

Actrice Hilly Harms viert 75e verjaardag met theaterstuk ’Juster is fuort’ (Foto: Klaas Rozema)

Actrice Hilly Harms viert 75e verjaardag met theaterstuk ’Juster is fuort’
Een doorzetter op het toneel

JISTRUM – Net als haar leeftijdgenoten heeft de Jistrumse actrice en verhalenverteller Hilly Harms (75) de wereld zien veranderen. En ze maakt zich zorgen om wat ze ziet: een “pseudowereld” waarin geen oog meer is voor wat er écht toe doet. “Wy binne hjir om lokkich te wêzen en lokkich te meitsjen.” Ter ere van haar verjaardag staat ze weer op het toneel in het stuk ‘Juster is fuort’, over het leven na een beroerte.

Ik bin sterk! Ik haw altyd sterk west!” Hilly Harms citeert luid haar personage in het speciaal voor haar geschreven stuk, waarin ze een vrouw speelt die een beroerte krijgt. “Letter realisearre ik my dat it bêst wol Hilly is dy’t dat seit.” Want ze is een doorzetter, de 75-jarige actrice die bekendheid verwierf met haar rol in de tv-serie ‘Baas boppe Baas’.

Dat zat er al vroeg in. Een streng gereformeerde opvoeding kon niet belemmeren dat Hilly als tiener stiekem dansles nam, boeken las, toneelspeelde. “Ik woe balletdûnser wurde”, vertelt ze. “Mar dat mocht net, dat wie ‘de wereldgelijkvormigheid’. Sa bekrompen wiene se doe.” Pas toen haar zuster trouwde, merkte haar vader dat Hilly kon dansen. “Hy frege wêr’t ik dat leard hie. Yn de tuskentiid hie ik al hiel wat ôfdûnse.”

Het was het begin van een artistiek leven. Jarenlang stond Hilly op de planken met het Leeuwarder theatergezelschap Tryater. Haar rol als Joukje Baas in Baas boppe Baas (2001-2005, Omrop Fryslân) bracht haar grotere bekendheid. “It gebeurt wol ris dat der ien samar tsjin my praat. Hiele ferhalen. ‘Wa wie dat?’, freget myn man dan. Mar dan sis ik: ‘Dy hie it net tsjin my. Dy hie it tsjin Joukje’.”

Boos

Als ze terugdenkt aan die gereformeerde opvattingen die haar bijna dit leven hadden onthouden, voelt ze zich boos. “Al dy frutsels dy’t om religy hinne betocht binne, al dy keunstjes. Minsken meie leauwe wat se wolle, en ik tink dat in minske dat ek nedich hat, mar ik wie der froeger deabenaud foar.”

Een crisis rond haar veertigste bracht die pijn genadeloos naar de oppervlakte. “Ik fielde: ik kin bidde wat ik wol, en besykje sa goed mooglik te libjen sa’t yn de Bibel stiet, mar it helpt my gjin iene donder.” Hilly had net een scheiding achter de rug, waarvan haar omgeving haar de schuld gaf, en het contact met haar kinderen was op dat moment verbroken. “It fielde krekt oft der niks fan my oerbleau”, vertelt ze geëmotioneerd.

Ze wilde er wel een einde aan maken, geeft ze toe. In uiterste wanhoop rende ze de Beetsterzwaagster bossen in. Blootsvoets, opdat ze de aarde maar kon voelen. Stukken ijs in bandensporen sneden haar huid open. “Ik rôp: ‘Ik wol wol in God, mar net sa’n gereformearde!’ Ik wie hielendal oan raapsein.” Aan de bosrand stond ze oog in oog met een prachtige lucht. “Ik sjoch it plaatsje nóch foar my. Ergens joech ‘iets’ my it gefoel fan ‘toe mar’. Mar in ein der oan meitsje, dat fyn ik ek sa laf. Ik sei: ‘Hilly, ferdomd, set dyn hakken yn’t sân en trochgean!’.”

Paradijs

Het betekende een omslag. Niet dat het daarna meteen goed ging met Hilly, maar langzaam maar zeker bouwde ze haar leven weer op. “Ik makke yn myn túntsje yn Drachten in paad fan fûne stiennen. Ik makke dêr myn paradyske. Mei myn bern is it ek wer hielendal goed kaam. En stadichwei wie ik der wer.”

Sindsdien streeft Hilly naar geluk. “Lokkich wêze en lokkich meitsje, dat is wêr’t it neffens my om giet.” Voor haarzelf betekent dat heel primaire dingen. “Waarmte, lichaamlik en geastlik. In kommunikaasje dy’t suver en earlik is. En lucht. Skjinne lucht om te ademjen. Dat is eins alles.”

In het hedendaagse leven razen we voorbij aan zulke basisbehoeften, vindt Hilly. Ze zucht. “Binne wy lokkich? Of binne wy pseudo-lokkich?” Al die kinderen die bedolven worden onder speelgoed, waardoor hun fantasie geen ruimte meer krijgt. Al die jongeren die zich verschuilen achter smartphones, en denken dat ze echt contact hebben met elkaar. Al die volwassenen die keihard werken aan ‘meer, meer, meer’, maar in dat streven de aarde uitputten. “De wâl moát in kear it skip keare”, daarvan is Hilly overtuigd.

Ze onderbreekt haar verhaal en wijst op een mooi vogeltje in haar tuin. “Wy moatte wat mear each hawwe foar wat fan harsels al moai is. Sa’n fûgeltsje is in wûnder, en it is der sels net bewust fan. De sinne dy’t moarns opkomt, en hoe’t dy troch de wolken skynt. Dêr hawwe in protte minsken gjin each mear foar.” Mensen wíllen wel anders, denkt ze niettemin, en het kán ook. “De oerminske sit noch altyd yn ús.”

’Juster is fuort’: even slikken voor Hilly Harms

Bauke Oldenof schreef ‘Juster is fuort’ ter gelegenheid van de vijfenzeventigste verjaardag van Hilly Harms. Zij speelt in het stuk de rol van Jetske, die een beroerte krijgt. Zowel zijzelf als haar zoon Wytse-Johannes moeten hier hun weg in vinden.

De actrice moest even slikken toen ze hoorde dat het stuk over een beroerte zou gaan, want ze zag er haar eigen zelfstandige, artistieke moeder mee worstelen. “It komt hiel tichtby, mar is tagelyk ek in ûnderwerp dêr’t in soad minsken mei te krijen hawwe, en wêr’t noch noait wat mei dien is op dit flak.” De andere hoofdrol, die van Jetske’s zoon, wordt gespeeld door Popke van der Zee, bekend van het Iepenloftspul in Jorwert, openluchttheater Hebeca en gastrollen in Baas boppe Baas, Dankert en Dankert en De Hel van ‘63. “Gjin maklike rol”, vindt Hilly Harms.

Het stuk, dat wordt geproduceerd door Stichting de Poppestien, wordt uitsluitend opgevoerd in Theater Meerzigt in Eastermar. De uitvoeringen vinden plaats op iedere vrijdag, zaterdag en zondag in maart. Reserveren kan alleen telefonisch (0512-471232) of per e-mail (info@theatermeerzigt.nl), benadrukt Heymen Jansen van het theater.  Omdat de kaarten al bijna zijn uitverkocht, komen er extra voorstellingen op vrijdag 4 en zaterdag 5 april, en waarschijnlijk op donderdag 3 april.