Cor Hergaarden ziet onbenutte mogelijkheden bij decentralisatie jeugdzorg

Cor Hergaarden uit Hurdegaryp werkte als manager bij diverse zorg-organisaties. Hij vindt het jammer dat gemeentes bij de transitie van de jeugdzorg de systeemwereld als uitgangspunt nemen en niet de leefwereld van gezinnen. (Foto: Klaas Rozema)

Cor Hergaarden ziet onbenutte mogelijkheden bij decentralisatie jeugdzorg
“Kansen te over, maar: ‘keep it simple’”

HURDEGARYP – De overheid gaf opdracht jeugdhulp op gemeentelijk niveau te gaan organiseren. Cor Hergaarden uit Hurdegaryp is een man met een – naar eigen zeggen –  onconventionele visie op de huidige ontwikkelingen. Hij ziet overheden, hulpverleningsorganisaties en hulpvragende ouders met een probleem worstelen, allen op dezelfde manier.  “Ze houden elkaar gevangen door te blijven denken in systemen. Het kan ook anders.”

Een moeder belt naar een willekeurige hulpverleningsorganisatie met de woorden: “Ik heb een probleem”. “Vertel, misschien kan ik u helpen”, reageert een vriendelijke stem aan de andere kant van de lijn. “Dan weet je dat je met een traditioneel denkende hulpverleningsorgansatie te maken hebt,” legt Cor Hergaarden uit. “Als iemand van de Eigen Kracht Centrale reageert op de mededeling ‘ik heb een probleem’, vraagt hij of zij: “Heeft u dat probleem ook besproken met andere mensen? Met wie?” De personen die worden opgesomd zullen later in het traject de mensen zijn die meepraten in de gesprekken om het probleem op te lossen.

Met dit voorbeeld geeft Hergaarden aan hoe op verschillende manieren tegen hulpverlenen kan worden aangekeken. “Sinds de jaren zeventig is in Nederland een professioneel werkend zorgsysteem opgebouwd, waarin men gewend is geraakt op een bepaalde manier te denken. Zelf is hij lid van de beleidskring van de Eigen Kracht Centrale, een landelijk werkende organisatie die in 1999 in Nederland werd geïntroduceerd en met een geheel andere visie naar het geven van hulp kijkt.

“De Eigen Kracht-visie zoals wij die bedoelen heeft het doel mensen te helpen hun eigen problemen op te lossen, samen met de mensen die zijzelf uitnodigen. De laatste jaren wordt onze samenleving steeds afhankelijker van professionele zorg- en hulpverleners. Dat kost veel geld. Zo lang ik in de hulpverlening werkzaam ben, is er een groep die niet zonder die hulp kan. Dat zal ook altijd zo blijven. Maar de laatste jaren groeit de vraag naar professionele zorg.”

De Eigen Kracht Centrale is een organisatie die een brug slaat tussen professionele organisaties en families. Dat doen ze door het activeren van het netwerk van de hulpvrager. De hulpvrager kan een kind zijn dat uit huis geplaatst dreigt te worden, een oudere die vereenzaamt of bijvoorbeeld een jong-volwassene met psychische problemen. “Onze hulp bestaat uit het bijeenbrengen van het netwerk van de hulpvrager. Dat doen we door het organiseren van een conferentie, bestaande uit drie fasen, waarbij het belangrijkste is dat betrokken mensen uit de natuurlijke leefomgeving van de hulpvrager naar oplossingen gaan zoeken. Ze komen vaak met verrassend simpele ideeën.”

Veel geïnstitutionaliseerde hulpverleningsorganisaties reageren op het aanbod van de Eigen Kracht Centrale met de woorden dat zij ook systeemgericht werken. “Maar het gezin centraal stellen is heel wat anders dan het netwerk activeren en in staat te stellen om zelf regie te voeren en zelf een plan te maken”, zegt Cor Hergaarden. “Er zit zoveel vitale kracht in de maatschappij. Iedereen wil wel wat voor een ander doen, maar dan moet daarvoor wel de kans worden gegeven.”

Wat Hergaarden stoort is dat veel hulpverleningsmogelijkheden stranden op regeltjes. “Er is bijvoorbeeld wel geld beschikbaar om een kind in een leefgroep te plaatsen, kosten 80.000 euro per jaar, maar betaalde huishoudelijke hulp (kosten 15.000 euro) bij oma die daardoor voor haar kleinkind kan zorgen, wordt door niemand vergoed.”

Cor Hergaarden geeft nog een voorbeeld: broer van moeder kan wel voor zijn twee neefjes zorgen, maar hij woont in Leeuwarden, terwijl de broertjes in Burgum op school gaan. Wie betaalt de paar duizend euro vervoerskosten per jaar? Het wordt broer van moeder te duur en dus wordt een pleeggezin gezocht. Kosten: zo’n slordige 12.000 euro per jaar.

De Hurdegariper betreurt dat gemeentes en hulpverleningsorganisaties – en ouders ook omdat ze geen idee hebben welke alternatieven er bestaan op hulpverleningsgebied – de bestaande systeemwereld als uitgangspunt nemen en niet de leefwereld van gezinnen. Hij zegt over de manier waarop gemeentelijke overheden de transitie in de jeugdzorg benaderen: “Het is alsof we minder vlees willen gaan eten en vervolgens aan de slager vragen hoe we dit zullen gaan aanpakken. Is het niet veel logischer een dergelijke vraag aan de groenteboer voor te leggen?”

Hergaarden zou het bijvoorbeeld een goede zet vinden als gemeentes vijf procent van de transitiearrangementen voor jeugdzorg reserveert voor de Eigen Kracht Centrale, een organisatie die nu niet in de transitie-arrangementen wordt opgenomen omdat het geen institutionele  organisatie is. “Daarmee kan zoveel bespaard worden.”
Ook zou hij het wenselijk vinden dat gemeentes twintig of dertig procent van het budget reserveren voor het leveren van maatwerk. “Een potje waarmee je het netwerk rondom een kind kan faciliteren.”

Hulpverleners hoeven volgens hem niet bang te zijn dat ze daardoor hun baan verliezen. “Zij hebben zoveel expertise. Dat is van onschatbare waarde voor de maatschappij. Een deel van de kinderen en gezinnen die  die hulp nodig heeft, zullen aangewezen blijven op professionals.” Hulpverleners zouden volgens hem wel met meer vertrouwen het veranderingsproces kunnen aangaan. Als ik iemand hoor zeggen bang te zijn dat de gemeente geld dat bedoeld is voor maatschappelijke zorg uit zal gaan geven aan lantaarnpalen dan vind ik dat erg. Dat doen gemeentes niet. Daar werken ook hele betrokken medewerkers die zich verantwoordelijk voelen.”

Cor Hergaarden vindt het jammer dat de participatiewet wordt ingevoerd met een stevige bezuinigingsopdracht. “We hebben ons zorgsysteem in ruim veertig jaar opgebouwd. Dat vorm je niet in drie jaar om. In Denemarken hebben ze het ook gedaan, maar daar hebben ze er vijf  jaar voor uitgetrokken en tevens een paar miljoen extra subsidie beschikbaar gesteld. Daarmee kon scholing worden bekostigd, het vastgoed van instellingen worden afgekocht of innovatie worden gerealiseerd.”

Vertrouwen is een sleutelwoord vindt de criticus. “Dan kunnen we een brug slaan tussen de systeemwereld en de leefwereld om de hulpverlening in Nederland sterk te verbeteren.”