Bevrijdingsestafette komt als lopend vuur naar Burgum
AlgemeenLoopclub Burgum zal op 5 mei omstreeks middernacht het bevrijdingsvuur lopend ophalen uit Wageningen en brengt dit lopend naar Burgum. Deze Nationale Bevrijdingsvuurestafette is sinds 1948 een landelijke traditie. Het is een indrukwekkend teken van nationale eenheid dat jaarlijks wordt georganiseerd.
In 1948 werd het Bevrijdingsvuur door Montogomery in Portsmouth naar het D-day strand in Normandië gebracht. Het Bevrijdingsvuur werd vervolgens door Nijmeegse atleten meegenomen naar Wageningen. In de Capitulatiezaal van Hotel De Wereld droegen zij het Bevrijdingsvuur over aan de toenmalige burgemeester Klaassesz van Wageningen. Vervolgens verspreidden andere estafettelopers het Bevrijdingsvuur via Rhenen naar Den Haag en andere plaatsen in het land.
Melkstaking
Dit jaar staat de bevrijdingsvuurestafette in het kader van de melkstaking, precies 80 jaar geleden. De April-meistaking (ook bekend als de melkstaking of mijnstaking) was een staking in 1943 in Nederland tegen de gedwongen arbeidsinzet tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het is het meest massale protest van bezet Europa en de grootste staking uit de Nederlandse geschiedenis. Deze grote staking was het keerpunt in het Friese oorlogsleven. Tot die tijd ondergingen de Friezen het lot van de bezetting nogal rustig. Maar sinds de werkweigering in 1943, die hier de naam melkstaking kreeg, veranderde de houding van de mensen tegenover de Duitsers erg.
Arbeiders legden het werk neer, en de boeren leverden geen melk aan de fabriek. De Duitsers reageerden furieus en wreed. Het “standrecht” koste veel Friezen het leven. Zeker in Tytsjerksteradiel lieten verschillende mensen het leven door het agressief optreden van de Duitsers. Fokke Polet was tijdens de meidagen van 1940 in militaire dienst en moest zich eind april 1943 weer als krijgsgevangene melden bij de bezetter. Dat heeft hij geweigerd.
Zonder aanleiding
Op maandagmiddag 3 mei, ongeveer kwart over vier, fietsten Fokke Polet, 38-jarige boer uit Noardburgum, en Jonas Elzinga, een 32-jarige fietsenmaker uit Tytsjerk, over de Zomerweg bij Noardburgum. Ze reden naast elkaar, maar gingen achter elkaar fietsen toen van de andere kant twee Duitse auto’s naderden. Bij het passeren van die auto’s waarin Grünen zaten, werd op de beide mannen geschoten, zonder dat er enige aanleiding toe was. Polet en Elzinga waren meteen dood.
Iemand die van enkele meters afstand de schietpartij zag, zag ook hoe de Duitse politiemannen vrolijk lachend doorreden. Een kwartier later werd uit een Duitse auto geschoten op vier mensen die aan de weg Sumar-Eastermar stonden te kijken naar een Duitse overvalwagen, die even verderop was gestopt. Er vielen twee schoten, waardoor Geertje Alma-Tinga aan beide benen zwaar gewond werd.
Wat eerder, om drie uur ‘s middags, waren de twee Duitse auto’s waaruit Polet en Elzinga waren doodgeschoten, in Burgum op het kruispunt in het centrum gestopt. De ongeveer twintig inzittenden waren meteen begonnen te schieten - niet gericht, maar op de straatstenen zodat de kogels alle kanten uitketsten. Een ervan raakte de 21-jarige Sijtske Beukenkamp in haar huiskamer. Ook zij werd ernstig gewond en overleed nog voor het einde van de oorlog aan haar verwondingen.
De volgende dag, dinsdag 4 mei, raasde de Grüne Polizei weer door Tytsjerksteradiel en deed Sumar aan. Daar sprak een patrouille van twee man ‘s morgens de jonge boer Freek Wijma, op zijn erf aan. Of hij die ochtend weer melk had geleverd aan de fabriek, wilden ze weten. “Nee”, zei Wijma. Of hij dat dan ‘s avonds zou doen. Dat was wel de bedoeling, liet de boer weten. Toch moest hij met de beide Duitsers mee naar het SD-hoofdkwartier in Leeuwarden, waar die dag het Duitse ‘Standgericht’ zitting hield.
Daarop moet Freek gezegd hebben, volgens zijn vader die van drie meter afstand getuige was: “Als ik dan toch moet sterven, schiet mij dan dadelijk maar dood”. De Grünen vroegen hem nog eens mee te gaan, maar weer zei Freek hetzelfde. Daarop werd hij in het hoofd geschoten. Freek Wijma bleef voor dood liggen. Tijdens het vervoer naar het lijkenhuisje in Sumar bleek hij toch nog te leven. Om half zes ‘s avonds stierf hij, aldus het later opgemaakte proces-verbaal van de Nederlandse politie.
Van de 175 doden van de landelijke mijn- en melkstaking overleden in Tytsjerksteradiel 4 mensen. Mensen die hebben gestreden voor hun vrijheid of waarvan de vrijheid simpelweg is ontnomen
Fokke Polet naamgenoot en kleinzoon zal met de burgemeester het bevrijdingsvuur aan steken bij de Pleats in Burgum om 15 uur. Het vuur dat het teken heeft dat de bevrijding twee jaar later toch een feit werd en dat wij hier in vrijheid kunnen leven zonder standrecht, zonder terreur en als dankbaarheid dat na vijf jaar toch de bezetting was afgelopen.
De agenda is als volgt:
15.00 uur Welkom door Bareld Kootstra bij ‘De Pleats’ in Burgum
15.05 uur Burgemeester steekt met Fokke Polet het voor aan
15.07 uur Burgemeester houdt een kleine speech
15.12 uur Fokke houdt een kleine speech
15.17 uur Dankwoord door Thony van der Veen