Bijzondere grafstenen Smallingerland in boekje
In opdracht van de gemeente Smallingerland zijn circa zeventig grafzerken of combinaties daarvan (op familiegraven) uit de hele gemeente in een boekje vastgelegd: met foto's en beschrijvingen. Dit is nu de zogeheten toplijst van de ongeveer honderd meest bijzondere grafmonumenten.
De klus is geklaard door vrijwilligers van Smelne's Erfskip, vooral door kunsthistoricus Bé Lamberts en projectleider Roelof Hazelhoff. De opdracht is in 2017 door de gemeenteraad van Smallingerland verstrekt, de vrijwilligers waren er vooral druk mee in de jaren 2018 en 2019. Dat het boekje pas recentelijk door de gemeente in de openbaarheid is gebracht, is het gevolg van de coronacrisis, vertelt Hazelhoff: "It doel wie om der in offisjele presintaasje fan te hâlden, mar omdat de koroanakrisis der langer trochhinne fytst as ferwachte, hat it kolleezje fan b. en w. besletten om it no dochs mar nei de gemeenteried te stjoeren."
Het idee achter het project is dat de bijzondere grafmonumenten zoveel mogelijk bewaard dienen te blijven. De eigenaren van de bijzondere grafstenen en -zerken kregen of krijgen het boekje toegestuurd. Een grafmonument dat in het boekje opgenomen is, mag niet zomaar worden verwijderd, c.q. vernietigd. "It moaiste is dat dizze stean bliuwe dêr 't se steane. As der dochs in goede reden is om se te ferwiderjen, dan moat besocht wurde se op in oar plak te bewarjen", vinden Hazelhoff en Bé Lamberts.
Lamberts is degene die alle bijzondere grafstenen en -zerken heeft gefotografeerd en de beschrijvingen erbij heeft geleverd. "It wie in fiks, mar ek in moai kerwei", vindt hij. "Ik koe by alle begraafplakken fan de gemeente del, alles op it fytske, en sa myn hobby útoefenje", zegt Lamberts, van origine architectuurhistoricus.
Bij de selectie is een aantal vereisten opgesteld: in principe alleen graftekens van dertig jaar of ouder; de vormgeving moet bijzonder zijn, dan wel het materiaalgebruik en de detaillering. Of de begraven persoon kan bijzondere betekenis zijn geweest, zoals de Drachtster beeldend kunstenaar en schoenmaker Thijs Rinsema, die een actieve rol speelde in de kunststroming De Stijl.