"Fryske taal moat hieltyd wer befochten wurde"
BURGUM - De Fryske Krite 'Dr. G.A. Wumkes' uit Burgum zet zich in brede zin in voor de Friese taal en cultuur. Dat doet ze onder andere met lezingen en activiteiten. De Friese taal hoort bij de identiteit van de Friese bevolking en moet worden gekoesterd, vindt de Krite.
Door Jelle Jeensma
De Fryske Krite in Burgum heeft als 'cultuurbewaker' alleen maar aan betekenis gewonnen. Het Fries wordt in de provincie niet overal meer gesproken en geschreven, vaak ook niet door Friezen zelf. De Krite ziet het als haar taak en missie dat het Fries zoveel mogelijk actief wordt gebruikt. "Dêr is bewustwurding foar nedich en wy wolle dat befoarderje. Mei nij elan set ús bestjoer de skouders derûnder." Dat doen ze onder meer door het organiseren van bijeenkomsten. "Oan it ein fan it fergaderskoft is der in útstapke foar de leden", zegt voorzitter Frits Bloem.
De doelstellingen van de Krite zijn samen te vatten onder de noemer 'geakunde', wat zoveel betekent als kennis van en onderzoek naar de eigen leefomgeving met de Fryske taal als drager van het geheel. Thema's die aan de orde kunnen komen liggen bijvoorbeeld op het gebied van taal en literatuur, muziek, kunst, geschiedenis, natuur en religie. Pier Boonstra van de Burgumer Krite vindt dat het Fries in de eigen provincie te weinig wordt gesproken bij gelegenheden waar het wel kan. "De taal kriget in minderweardige posysje, wylst it Frysk lykweardich is oan it Nederlânsk. It is de twadde rykstaal en foar Friezen betsjut de taal bining mei-elkoar en de befestiging fan in eigen identiteit. De posysje fan it Frysk moat troch elke generaasje wer befochten wurde", zegt Boonstra. "Foar minderheidstalen moat yn alle lannen plak wêze, lykas foar de Welshmen yn Wales. It eigene fan jo gea, dat is wat dêr 't jo foar stean moatte." Frits Bloem vindt dat het Fries moet worden bevorderd, maar niet mag worden opgedrongen. "De taal stiet by ús Krite op de foargrûn, mar oerdriuwe bringt wriuwing mei him mei en ús Krite wol de Fryske taal en kultuer op in positive wize wize nei foaren bringe." De Friese taal is een levend organisme. "De taal is yn beweging en nije wurden en begripen fine yngong." Ook in de kerken zou het Fries meer moeten worden gebezigd. "It gebed 'Us Heit' ('Onze Vader') klinkt troch it wurdgebrûk yn it Frysk moaier as yn it Nederlânsk", vindt Bloem.
De naamgever van de Burgumer Krite is de veelzijdige Dr. G.A. Wumkes. Het Martinushûs aan de Hillemawei 35 in Burgum is de thuishaven van de Fryske Krite. Op 14 maart heeft de Krite daar een bijeenkomst. Gerda van der Wijk uit Feanwâlden belicht vanaf 20.00 uur de Friese literatuur en presenteert werk van Fryske schrijvers. De 'schrijversavond' is één van de activiteiten van de Fryske Krite, die rond de tachtig leden heeft. De Fryske Krite Burgum is opgericht in 1955 en is aangesloten bij Krúspunt: "It moetingsplak foar minsken en organisaasjes dy't mear wolle en kinne mei it Frysk yn en om tsjerke.'