De mens wordt op het verkeerde been gezet
LEEUWARDEN – Voor de nieuwe, grote expositie in het Fries Museum, met werk van de wereldberoemde grafisch kunstenaar Maurits C. Escher (dit jaar 100 jaar geleden in Leeuwarden geboren), moet de liefhebber nog even geduld hebben. Maar sinds kort is er wel de nieuwe tentoonstelling 'Phantom limbs – Beyond Escher'.
Door Gerrit van der Meer
Net als het werk van Escher is het gebaseerd op de beperkingen van onze waarneming en onze hersenen. Op de derde verdieping van het Fries Museum kregen tien beeldende kunstenaars de vrije hand om u en mij te misleiden. In dit artikel worden enkele 'installaties' nader belicht.
In een klein zaaltje, met veel beweging en herrie, waan je je op een moderne kermis, met games en laserstralen en een vreemd soort dieptewerking. Het geheel is ontworpen door Funda Gül Özcan, met de titel 'Funfairaffair' (2017).
Groot contrast
Meteen daarna komt een soort stille huiskamer, waar niet alleen geluid ontbreekt, maar ook kleur: alles is grijs en/of zwart-wit. Wat je ziet is het restant van een feestje, gelet op de (fris-)drankflesjes en ballonnen. De tegenstelling met de 'kermis' kan niet groter. Frappant is hoe dieptewerking lijkt te verdwijnen als alles zwart-wit en grijs is. Bedacht door Dominique Teufen ('Afgelopen', 2009).
Saskia Olde Wolbers ontwierp en maakte 'Placebo' (2002): ziekenhuiservaringen van twee mensen met een bijna-dood-ervaring. Surrealistische filmbeelden (ook vooral zwart-wit) worden gecombineerd met (in het Nederlands ondertitelde) Engelstalige monologen: één van een man en één van een vrouw, die misschien naast elkaar liggen in het ziekenhuis.
Misschien nog wel het meest op het werk van Escher voortbordurend is de serie foto's van Marc Philip van Kempen met 'Composite Space V' (2010). Op het eerste gezicht denk je dat steeds twee verschillende foto's slordig aan elkaar gepakt zijn. Bij nadere beschouwing zit het toch wat anders. Ik verklap niet hoe.
'Bermeja' (2017) door Oscar Santillán is het kleinste, maar vermoedelijk het meest arbeidsintensieve kunstwerk van de hele expositie. Het is een groot kristal van kleine zoutkristallen, gefilterd uit honderden liters zeewater van de Mexicaanse Golf. Die zijn opgediept op de plek waarvan jarenlang werd gedacht dat hier het eiland Bermeja zou liggen. De Amerikaanse marine ontdekte in 1997 dat het niet bestond. Dankzij het zoutkristal van Santillán bestaat het nu wel. Het past in een bescheiden kistje.
Twee schilderijen, één ruimte
Echt 'beeldend' is werk van Thomas Huber, met twee olieverfschilderijen (van schilderijen), die schuin tegenover elkaar staan en waarvan de afbeeldingen naar elkaar verwijzen. Dat geeft een apart ruimtelijk effect. Titel: 'Der Bildaushub I' en 'Der Bildaushub II' (2013).
Wel kleur, geen houvast
De enige uit Friesland (Leeuwarden) afkomstige kunstenaar ontwierp 'Luminal' (2016), een met kunstlicht 'aangeklede' ruimte, waar de toeschouwer in stapt en dan geen diepte of houvast meer vindt: er is alleen nog kleur, die bovendien geleidelijk verandert. Munnik liet zich inspireren door de zogeheten Ganzfeld-kamer, ontworpen door Robert Irwin en James Turrell voor NASA in 1968. Let op: er mogen maximaal twee personen in deze (vrij kleine) ruimte tegelijkertijd plaats nemen.