'Zwaluwhaven' brengt leven terug bij Ald Dwinger
WARTEN/EARNEWALD – Deze week begint in de Alde Feanen bij de voormalige stort aan de Neare Saiter bij Warten het werk aan de berging van het Engelse gevechtsvliegtuig, dat hier 75 jaar geleden neerstortte.
Door Gerrit van der Meer
Er wordt eerst een soort walbeschoeiïng in de grond aangebracht rond het vliegtuig, zodat het water weggepompt kan worden. Daarna wordt het toestel uitgegraven. Het zit, naar het schijnt, nog tamelijk compleet in de grond. Zodra de berging klaar is, volgen twee nieuwe klussen: het verder 'inpakken' van de voormalige stort en het bouwen van een 'zwaluwhaven'.
De 'zwaluwhaven' wordt net zo lang als het vliegtuig breed was: 32 meter. "Bêst in grut ding", vindt ontwerpster en landschapsarchitect Nynke Rixt Jukema, die al een jaar bezig is met de voorbereiding. Zij is door de provincie Fryslân en de gemeente Leeuwarden gevraagd een herinneringsmonument te ontwerpen.
Ze bedacht een 'zwaluwhaven', met 251 gaten (potentiële nestplaatsen) voor oeverzwaluwen: precies het aantal gevechtsvliegtuigen dat in de Tweede Wereldoorlog van Engeland richting Bremen vloog om daar bombardementen uit te voeren. "Tolve dêrfan kamen net werom. Dêrom wurde tolve nêstgatten op in werkenbere wize wer tichtmakke", vertelt Jukema. "Eins moat hjir it libben werom komme op it plak fan de dea."
Uiterlijk 15 april - en liefst al eerder - volgend jaar moet de 'zwaluwhaven' klaar zijn: die datum is de officiële bevrijdingsdag van Fryslân. Er worden dan 39 nabestaanden verwacht van de zeven piloten en bemanningsleden, die in de Lancaster zaten. Vier van hen overleefden dankzij een parachutesprong, één boordschutter is mogelijk in het vliegtuig gebleven.
"De neibesteanden komme út de hiele wrâld", zegt projectleider Klaas Hoekstra van de provincie Fryslân. "Dat sy sa manmachtich komme, is omdat se dit ferhaal graach ôfslute wolle. En dan is dit fansels it gaadlik momint." Het liefst had hij gezien dat er nog piloten of bemanningsleden zelf bij konden zijn, maar de laatste twee zijn twee jaar geleden overleden.
Tentoonstelling en boek vertellen het verhaal
Op die 15e april wordt ook een tentoonstelling geopend over het vliegtuig en de 'zwaluwhaven' in het Bezoekerscentrum De Alde Feanen bij Earnewâld. Daar komt uitleg over het neergestorte vliegtuig, de zeven piloten en bemanningsleden/boorschutters en de 'zwaluwhaven'. "It wurdt in tentoanstelling foar fiif jier. Dêrnei kin er rûnom hinne. Miskien wol nei Ingelân", zegt Jukema, die ook deze expositie ontwierp.
Bovendien moet dan over de Ald Dwinger een boek klaar zijn van landschapshistoricus en auteur Meindert Schroor. "Sa'n ôffalstoart is fansels in moaie spegel fan de maatskiplike ûntwikkeling", vindt hij. Er is de vorige eeuw veel afval gestort, inclusief gevaarlijk afval van bijvoorbeeld de Leeuwarder Philips-vestiging en Leeuwarder ziekenhuizen, weet Klaas Hoekstra.