“Nieuwe antwoorden op mobiliteitsvragen”

Kan het openbaar vervoer effectiever worden als bij stations elektrische fietsen of deelauto’s beschikbaar staan? (Foto: Klaas Rozema)

“Nieuwe antwoorden op mobiliteitsvragen”

Bedrijven en burgers krijgen kansen wanneer het ‘anders denken’ wordt benut

“Er is een kantelpunt bereikt als het gaat om verkeer en vervoer”

BURGUM – Over mobiliteit wordt vandaag de dag anders gedacht dan tien jaar geleden. Het aanleggen van meer wegen om mobiliteit te bevorderen, is niet langer het enige ideaal. Bij overheden, bedrijven en andere organisaties wordt driftig nagedacht over alternatieven. Bovendien laten de ontwikkelingen rondom de Centrale As zien dat de aanleg van een nieuwe autoweg tegenwoordig meer is dan ‘asfalteren’. De Burgumer Martin Dijkstra vertelt over vele nieuwe mogelijkheden.

Door: Karoline van den Donker

Even voorstellen: Martin Dijkstra, econoom en marketeer met een eigen onderzoeks- en adviesbureau (Zest Marketing). Opgegroeid in Dokkum, nu woonachtig in Burgum. Zeventien jaar geleden begon hij zijn werkzaamheden in de Randstad; partner voor bedrijven, belangenorganisaties, overheids-, zorg- en onderwijsinstellingen. “Het Noorden vormde een witte vlek voor landelijke samenwerking- en overheidsinitiatieven. Telewerken is vandaag de dag geen probleem. Vandaar dat ik in Burgum een kantoor heb waar ik trouwens bijna nooit ben. Ik ben veel onderweg, aanwezig bij de organisaties die mij inschakelen. Mijn broer werkt nog vanuit de Randstad.”

Moderne projectvoering
Met grote bewondering ziet hij hoe de Centrale As wordt vormgeven. “Realiseren jullie je in Noordoost-Friesland dat hier kennis over gebiedsontwikkeling wordt opgedaan, die elders in Nederland kan worden geëxploiteerd? Ik vind de manier waarop de Centrale As gestalte krijgt een huzarenstukje. Het is uniek hoe de ‘harde kant’ van de Centrale As – het vaststellen van de route, het aanleggen van asfalt – wordt gecombineerd met de ‘zachte kant’. Met de ‘zachte kant’ bedoel ik het inbedden van dat asfalt in de woonomgeving, het benutten van de mogelijkheden die een nieuwe weg biedt voor de inwoners in de regio, het opwaarderen van de dorpen via een project als Kansen in Kernen… Deze manier van werken heb ik niet eerder gezien.” Dijkstra noemt het van belang dat burgers en bedrijven meedenken over het verbinden van de regio. “Wat wil men verbinden en hoe?”

Bewondering heeft hij ook voor de manier waarop de samenwerkende gemeenten het bedrijfsleven en burgers betrekken bij de ontwikkelingen. “Laatst was er een bijeenkomst van de ANNO in Dokkum, Agenda Netwerk Noordoost. Daar zaten vierhonderd mensen in de zaal. Een geweldige opkomst.” Mee mogen praten is een kans. “Voorheen investeerde de overheid miljoenen om burgers en bedrijven te faciliteren, zonder zeker te weten of er wel behoefte aan was. Nu wordt meer gekeken waar de behoefte ligt.”

Mogelijkheden benutten
Dijkstra ziet om zich heen hoe de wereld verandert, met name door technologische mogelijkheden. De veranderingen vinden plaats op uiteenlopende gebieden, maar omdat Weekblad Actief deze week een special ‘Auto en Vervoer’ uitgeeft, spitsten we ons hier toe op het gebied van mobiliteit. “Mobiliteit is een maatschappelijk vraagstuk dat vanuit verschillende invalshoeken kan worden bekeken: vanuit financieel oogpunt, maar ook vanuit veiligheid, bereikbaarheid of duurzaamheid”, zegt Dijkstra.

“Er wordt momenteel anders naar mobiliteit gekeken dan, pakweg, tien jaar geleden”, vervolgt hij. “Overheden, het bedrijfsleven, maar ook burgers zijn ervan doordrongen dat er voor het oplossen van mobiliteitsproblemen aanvullende maatregelen nodig en mogelijk zijn, naast het aanleggen van nieuwe wegen.” Projecten als ‘Groningen Bereikbaar’, ‘Leeuwarden Vrijbaan’, ‘Florijn-As Assen’ en ‘Beter Benutten’ van het ministerie van Infrastructuur en Milieu laten zien dat het aanleggen van nieuwe wegen hand in hand kan gaan met
alternatieve oplossingen.

Zo worden er mobiliteitsknooppunten ingericht waar particuliere vervoersmiddelen en openbaar vervoer bij elkaar komen. “Bijvoorbeeld een treinstation met een carpoolplaats waar elektrische fietsen beschikbaar staan, maar ook gekozen kan worden voor het vervolgen van de reis in een deelauto,” schetst Dijkstra potentiële toekomstplannen.
Het is belangrijk dat mensen nadenken over behoefte en mogelijkheden, vindt de econoom. “Nu heb je taxi’s, buurtbussen, taxi-bussen, lege bussen, overvolle bussen, treinen en steeds meer auto’s op de weg. Ik ben absoluut niet tegen auto’s, maar je zou alle vervoersmogelijkheden veel beter op elkaar kunnen afstemmen. De Centrale As bijvoorbeeld biedt kansen voor snel openbaar vervoer, snelle aansluiting van Dokkum/NO Fryslan op het spoor bij Veenwouden en het ontwikkelen van multi-modale knooppunten waar verschillende vervoersvormen bijelkaar komen.”

Het kan ook anders
Mobiliteit gaat niet alleen over vervoersmiddelen. “Reizen van A naar B is niet altijd meer noodzakelijk. Thuiswerken of telewerken (bijvoorbeeld met behulp van video-vergaderen) zijn tegenwoordig goed mogelijk. Ook het invoeren van flexibele werktijden of meer gebruik van streekproducten kunnen het aantal verkeersbewegingen reduceren.”

Van woorden naar daden
Het mooie van de huidige tijd vindt Dijkstra dat het niet meer bij woorden blijft, maar dat overheden, bedrijven en overkoepelende organisaties ook daadwerkelijk oplossingen realiseren. Werkgevers bijvoorbeeld vergoeden openbaar vervoer volledig en autovervoer gedeeltelijk of niet. De nieuwe werkkostenregeling, die 1 januari in werking trad, biedt ruimte om van het onbenutte deel (werknemers die geen aanspraak maken op een reiskostenvergoeding) een fietsregeling in te stellen. Er zijn bedrijven die een fietsstimuleringsplan opzetten of elektrische fietsen beschikbaar stellen voor het personeel. En er zijn moderne leasemaatschappijen die verder denken dan voorheen en bijvoorbeeld ook opties voor deelauto’s of het leasen van elektrische fietsen aanbieden. “Werknemers veranderen ook”, merkt Dijkstra. “Was het voorheen gebruikelijk bij een nieuwe baan dat iemand als eerste vroeg of er een lease-auto beschikbaar was, tegenwoordig vragen steeds meer werknemers zich af of ze wel een lease-auto willen. Het er mee gemoeide bedrag kan ook anders worden ingezet.”

Oplossingen voor de stad
Op het platteland is bereikbaarheid vaak een groot probleem, mede door de ‘verijling’ van het openbaar vervoer. In de stad is het probleem meer die van vastlopend verkeer. “Een stad als Groningen lost dat bijvoorbeeld op door aan de stadsrand diverse grote parkeerplaatsen te maken waar men kan parkeren, gratis of tegen een kleine vergoeding, om de reis te vervolgen met het openbaar vervoer. Reizigers hoeven steeds vaker niet te kijken hoe laat er een bus komt, want er rijdt iedere zes minuten een naar het centrum, of er staat een fiets klaar”, zegt Dijkstra, groot voorstander van een tabelloze organisatie van het openbaar vervoer.
Bedrijven in Leeuwarden denken weer een stap verder. Ze onderzoeken de mogelijkheden om satelieten van bedrijven in te richten aan de rand van de stad, waardoor er veel minder mensen naar het stadscentrum zouden hoeven te reizen.

Oplossingen voor platteland
Een bedrijf als FrieslandCampina stimuleert zijn werknemers om meer te gaan fietsen. Ze stellen elektische fietsen beschikbaar en richten een centrale plek fietsstallingen voor het personeel. “Maar er is ook een app beschikbaar gesteld, waarmee de medewerkers punten kunnen krijgen voor iedere gefietste kilometer. Met die punten kunnen ze korting krijgen bij diverse aangesloten winkels. FrieslandCampina hecht waarde aan het stimuleren van woon-werkverkeer op de fiets omdat men het belangrijk vindt vitale medewerkers in dienst te hebben. Maar door het beschikbaar stellen van herkenbare fietsen op parkeerplaatsen aan de rand van de stad kan het bedrijf zich tevens zichtbaar maken in de samenleving. Ze geven daarmee de boodschap maatschappelijk verantwoord te ondernemen en bereikbaarheid belangrijk te vinden.”

Techniek benutten
Ook ontwikkelingen op het gebied van Intelligente Transport Systemen kunnen bereikbaarheids-, veiligheids- en duurzaamheidsdoelen dichterbij brengen. “De doorstroming van het verkeer kan bevorderd worden met actuele informatie in de auto. Bestuurders worden zo vooraf geadviseerd over effectieve snelheid, filevrije wegen en parkeerplaatsen waar ruimte is.
De eerste zelfsturende (vracht)wagens zijn er inmiddels. Over enkele jaren kan het gevaar van verkeer, veroorzaakt door de menselijke factor, worden gereduceerd.”