Slachtoffers of martelaren?
AlgemeenGeestelijken in concentratiekamp Dachau. Lezing bij de pas onthulde Stolperstein voor dominee Josef Cohen en de heiligverklaring van priester Titus Brandsma op 15 mei 2022.
Op 29 april om 19.30 uur organiseert het 4 en 5 mei comité Dokkum in de Grote Kerk in Dokkum een lezing over geestelijken in Dachau. De lezing spitst zich toe op drie Nederlandse geestelijken die in Dachau zijn omgekomen: de Nederlands hervormde dominee Josef Cohen, de gereformeerde predikant Jo Kapteyn en de katholieke priester Titus Brandsma. Centraal staat de manier waarop zij zich verzetten, hoe zij zich in het concentratiekamp staande probeerden te houden en de dilemma’s waarmee zij worstelden. Vallen er uit hun levensverhalen, voor ons, in 2022, lessen te trekken?
Aanleiding voor de lezing is de Stolperstein die op 14 april in Dokkum voor Josef Cohen wordt onthuld en de heiligverklaring van Titus Brandsma op 15 mei 2022. Beiden hadden een sterke band met Dokkum. Josef Cohen was in de oorlog dominee in de Grote Kerk in Dokkum. Vanaf de kansel verzette Cohen, die van Joodse afkomst en een overtuigd pacifist was, zich fel tegen de Duitse bezetting. De Duitsers pakten Cohen daarom op. Ze voerden hem af naar Dachau en vermoordden hem in Hartheim. Brandsma deed in 1924 mee aan de eerste pelgrimsreis van Friese priesters naar Dokkum. Hij zette zich vervolgens in voor nationale Bonifatiusbedevaarten naar Dokkum en de totstandkoming van het Bonifatius-heiligdom. Brandsma waarschuwde al voor de oorlog voor de gevaren van het nazisme en veroordeelde de anti-Joodse maatregelen scherp. In 1942 werd hij gearresteerd. Vanuit kamp Amersfoort werd hij, geketend aan dominee Johannes Kapteyn, op transport gesteld naar Dachau, waar zij allebei omkwamen.
De lezing wordt gehouden door Jos Sinnema, coördinator Nederland van het herinneringsboek ‘Geen nummers maar Namen’ op de gedenkplaats Dachau. Aan dit boek worden elk jaar nieuwe biografieën van voormalige gevangenen toegevoegd, zodat de herinnering aan het levend blijft. In 2016 schreef historicus Anne-Lise Bobeldijk de biografie van Josef Cohen. De biografie van Johannes Kapteyn werd in 2013 geschreven door zijn zonen Kees en Jo. Over Titus Brandsma verscheen in 2010 een uitgebreide biografie van Ton Crijnen.
