Door prehabilitatie herstel je sneller en beter na een operatie

Patiënten die trainen voor en na een ingrijpende operatie, is dat niet een beetje gek? Toch is dit in ziekenhuis Nij Smellinghe in Drachten de normaalste zaak van de wereld. Want uit onderzoek blijkt dat een patiënt de kans op complicaties tot wel 50% kan verminderen als hij fysiek en mentaal fit(ter) is. En de kans op een snel en goed herstel juist enorm kan vergroten. Daarom heeft het ziekenhuis een toegewijd team dat samen met de patiënten werkt aan de mentale en fysieke fitheid voor en na de operatie. Dit gebeurt met een plan op maat, dat past bij de wensen, behoeftes en mogelijkheden van de patiënt. Dit speciale programma heet prehabilitatie.

Geert van der Sluis, programmamanager Onderzoek en Innovatie, en Duncan Leistra, Fysiotherapeut, allebei van Ziekenhuis Nij Smellinghe, vertellen hoeveel verschil deze aanpak maakt. Ze vergelijken het ondergaan van een zware operatie met het lopen van een marathon. Beide hebben een enorme impact op lichaam en geest. Daarom loop je een marathon ook niet ongetraind. En daarom is het belangrijk dat je je ook goed voorbereid op een operatie. Zo maak je de kans op complicaties zo klein mogelijk. En de kans op een snel en goed herstel, mentaal en fysiek, juist zo groot mogelijk.

Vooraf trainen verkleint kans op complicaties met 50%
Door vooraf te trainen bouwt een patiënt reserves op voor een operatie, zodat hij/zij de operatie mentaal en fysiek beter aan kan en sneller en beter herstelt. Dit werkt bij alle patiënten, maar vooral bij patiënten die meer kans hebben op complicaties (de zogenaamde risicogroepen). Het gaat dan om 30-40% van onze patiënten. Denk aan mensen met diabetes of obesitas. Maar ook oudere mensen of rokers. Van deze groep krijgt zo’n 15 tot 20% daadwerkelijk complicaties. Maar onderzoek van prof. dr. Joost Klaase (UMCG) laat zien dat zij, door vooraf te trainen, hun kans op complicaties met 50% kunnen verminderen.

Al sinds 2014 bewezen succes 
Dit vooraf mentaal en fysiek trainen doet men al sinds 2014. Het begon bij patiënten die een orthopedische operatie moesten ondergaan (zoals een knieprothese-operatie). Zij kunnen zichzelf in vier tot zes weken fitter trainen. Bijvoorbeeld door te sporten, hun voeding aan te passen en/of door psychologische ondersteuning. Uiteraard alles onder begeleiding. Gemiddeld genomen herstellen deze patiënten sneller. Zij kunnen meestal 2,5 dag eerder naar huis en nog geen 10% hoeft meer te revalideren in een instelling, dit was 30%. Mensen kunnen door prehabilitatie eerder hun dagelijks leven oppakken.

Prehabilitatie ingezet bij meerdere operaties
Deze aanpak wilde Nij Smellinghe dan ook uitbreiden naar andere zware operaties, zoals bij darmkanker, littekenbreuken of spondylodese (het aan elkaar vastzetten van ruggenwervels). Nij Smellinghe heeft daarom sinds 1,5 jaar een toegewijd team dat patiënten helpt vooraf te trainen, volgens wetenschappelijk bewezen methodes. Het team bestaat uit onder meer een fysiotherapeut, een diëtist, een oncologisch chirurg en een verpleegkundig specialist. Plus een aantal private partijen die aanvullende faciliteiten en diensten bieden.

Hoe de patiënt zelf het verschil kan maken
Duncan Leistra vertelt over een patiënte waarbij de aanpak echt een enorm verschil maakte. “Zij had een zware operatie nodig, maar was daar niet fit genoeg voor. In een samen beslissen-gesprek met de patiënte, werd een oplossing op maat bedacht, met een beweegprogramma onder begeleiding en een voedingsplan. Ze trainde ook thuis op een hometrainer. Die aanpak werkte. De patiënte viel in acht weken zeven kilo af en ging van 42 eenheden insuline naar acht. Ook had ze zichzelf in die periode, bij wijze van spreken, 30 jaar jonger getraind. De operatie ging door. Tijdens de controle aan het eind van diezelfde dag, bleek dat de patiënte zich zo goed voelde, dat ze al een stukje had gewandeld. En de dag erna kon ze zelfs al naar huis, om daar verder te herstellen. Allemaal het resultaat van haar eigen inspanningen.”

Vooraf fitter worden helpt iedere patiënt
Fitter een operatie in, is fitter eruit. En dat is belangrijk voor het herstel en de kwaliteit van leven van een patiënt voor en na de operatie. “Ons toegewijde team levert hiervoor de handvatten en biedt ondersteuning waar dat kan, passend bij de behoeftes en mogelijkheden van de patiënt. Bij de ene patiënt is dat een compleet programma met trainen, voedingsadvies en psychologische ondersteuning. Bij een andere is het na de operatie even langskomen om zeker te weten dat er op een juiste manier wordt gewerkt aan het herstel. Wij volgen de patiënt tijdens zijn volledige zorgreis, van voorbereiding tot en met herstel. Dat maakt ons programma uniek en biedt de patiënt een nog betere kans op een goed en blijvend herstel”, aldus Leistra. “Met prehabilitatie is het de patiënt die het doet en wij begeleiden hierin. Zo kan de patiënt bijdragen aan het succes van zijn/haar operatie. Zo werken we samen aan duurzame zorg.”