Vijf maal aandacht voor ‘Kneppelfreed’

‘Kneppelfreed’ is de naam voor een bescheiden relletje op 16 november 1951, in het centrum van Leeuwarden, toen twee journalisten daar terecht stonden voor belediging van een officier van justitie, vanwege diens negatieve houding jegens de Friese taal in de rechtbank. Dat relletje kreeg een voor de Friese taal gunstig vervolg: meer erkenning voor het Fries, zowel landelijk, provinciaal als Europees.

Omdat het binnenkort precies zeventig jaar geleden is, krijgt ‘Kneppelfreed’ dezer dagen volop aandacht: met een theatervoorstelling in het Gerechtshof in Leeuwarden, een vernieuwd boek, een tv-documentaire, lezingen én een kleine expositie in de ontvangsthal van het Provinsjehûs.

Er is een nieuwe versie van het boek van Peter Boormsma over ‘Kneppelfreed’, met bovendien bijdragen van commissaris van de koning Arno Brok, oud-burgemeester Johanneke Liemburg (tevens biograaf van hoofdrolspeler Fedde Schurer), advocaat Tjalling van der Goot en ‘onderwijsman’ voor het Fries Alex Riemersma.

Dubbeltalig boek

Allen, op de verhinderde Riemersma na, kwamen vrijdagmiddag 12 november aan het woord bij de presentatie van het boek ‘Kneppelfreed 2021; ferline en takomst fan de Fryske taal’, dat in één band zowel in het Fries als het Nederlands is uitgegeven door uitgeverij Louise van Eddie van der Noord uit Grou.

Om het Fries “as drager fan de Fryske kultuer”, zoals Arno Brok zei, te kunnen behouden en versterken, zullen zowel de overheden als ook het onderwijs, de rechtspraak en de inwoners van Fryslân zich daarvoor moeten inzetten, was de conclusie vrijdagmiddag.

Multimediale aandacht

Aan aandacht voor ‘Kneppelfreed’ in elk geval geen gebrek. Omrop Fryslân brengt een actuele documentaire uit over het Fries in de rechtszaal en de strijd van rechtbank-tolk Fries Fedde Dijkstra voor een betere positie van de tolken.

In het Gerechtshof wordt veertig maal het theaterstuk ‘Kneppelfreed’ gespeeld, met actrice Ali Zijlstra in de hoofdrol(len) van Fedde Schurer én van huidige strijdster voor het Fries. Wie ‘de zaak Kneppelfreed’ heeft gezien, maar meer wil weten over de achtergronden, kan dus het nieuwe boek van Boomsma raadplegen. (”De earste ferzje, fan 1998, is útferkocht. Dat is in alhiel nije ferzje”, aldus Boormsma).

Fedde Schurerlêzing(en) 2021

Dan is er de Fedde Schurerlezing: ‘Kneppelfreed 70 jier’, zaterdag 27 november in restaurant De Koperen Tuin. De toegang is gratis, de Leeuwarder Courant organiseert de ‘kaartverkoop’. Aanmelden kan via vermeld linkje.

De Fedde Schurerlezing is een initiatief fan de Ried fan de Fryske Beweging en wordt jaarlijks georganiseerd in november. De sprekers zijn: Sigrid Hemels, hoogleraar van de Erasmus universiteit, Bert Looper, oud-directeur van Tresoar en schrijver-dichter-journalist Abe de Vries.

Sigrid Hemels spreekt over ‘Lyk rjocht foar elk. Ek foar in lyts folk’, met andere woorden ze bekijkt de (juridische en ambtelijhke) status van het Fries. 

Bert Looper bespreekt in zijn Friestalige lezing de invloed van Kneppelfreed op meerdere aspecten van de Friese cultuur dan alleen de taal, zoals bijvoorbeeld de beeldende kunst.

Abe de Vries vraagt zich af of Kneppelfreed: ‘finale of ûvertuere’ was: een eindpunt of een beginpunt van de Friese emancipatie. Ook hij houdt zijn lezing in het Fries en hij kijkt dus een flink eind verder terug dan 1951, maar ook naar de actualiteit, zoals van het Fries in het onderwijs.

Kleine expositie

Momenteel is in de ontvangsthal van het Provinsjehûs een bescheiden expositie gewijd aan ‘Kneppelfreed’, met veel teksten, maar ook beeldmateriaal en een politieman in vol ornaat: het was de politieknuppel waar het immers mee begon!