Geschiedenis Sinterklaas werpt een ander licht op de meningen van nu
Cultuur
DOKKUM - "Discussies over het sinterklaasfeest bestaan al eeuwenlang. De rol van 'zwart' bij dit feest is altijd groot geweest, maar heeft niet altijd iets met huidskleur te maken. Opmerkingen als 'zo is onze traditie nu eenmaal' zijn opmerkelijk, want tradities veranderen doorgaans om de zoveel tijd."
Stichting Marges relativeert de gepolariseerde meningen rondom de 'zwarte pieten-discussie' met de tentoonstelling 'Wie komt er alle jaren?', tot zaterdag te zien in het Sinterklaashuis in Dokkum.
Stichting Marges is een initiatief van vier jonge (kunst)historici die met het oog op de huidige pietendiscussie onderzoek deden naar de herkomst van de sinterklaastraditie. Replica's van boeken en schilderijen, reconstructies van de kerkgeschiedenis, verhalen uit overlevering en foto's van sinterklaasfeesten overal ter wereld leveren een verrassende expositie op.
Jan Schenkman schreef boek in 1850
Eelco Kramer uit Den Haag is een van de historici bij Stichting Marges. Hij duidt als rondleider de geschiedenis. "Kijk, het zou zo maar kunnen dat dit soort schilderijen een van de inspiratiebronnen was voor Jan Schenkman, de schrijver die in 1850 het huidige sinterklaasverhaal vorm gaf in een boek met prentjes." Eelco Kramer wijst op een schilderij met een sfeerbeeld in een koopmanswoning. Aan de wand hangen een jachtgeweer en jachtgerelateerde voorwerpen. Iets vergelijkbaars is getekend in het boek 'Sint Nikolaas en zijn kneght'. Het boek kwam tot stand in de 19e eeuw nadat steeds groter wordende maatschappelijke weerstand was ontstaan tegen de angstcultuur rondom het sinterklaasfeest. "Daarvan bestonden toen voor- en tegenstanders. De helpers van Sint Nicolaas werden in die tijd verbeeld als zwarte figuren met roeden en kettingen, die zoveel mogelijk lawaai maakten. De zin 'makkers staakt uw wild geraas' ontstond vanuit de wens een meer kindvriendelijk feest te creëren."
Niet uit Spanje, maar uit Turkije
Allerlei feitelijke onjuistheden in huidige Nederlandse sinterklaasfolklore komen in de tentoonstelling aan het licht. Zo wordt niet Sint Nicolaas z'n verjaardag herdacht op 6 december, maar zijn sterfdag. Hij komt niet uit Spanje, maar werd geboren in Turkije en ligt begraven in het Italiaanse Bari.
Geboren in Turkije
Sint Nicolaas werd na zijn dood heilig verklaard, in de zesde eeuw. Zijn uiterlijk veranderde in de loop der jaren, varieerde per situatie en per land. Hij is niet alleen een legende in Nederland, maar ook in landen als Duitsland, Oostenrijk, Turkije en Griekenland.
Ieder land vermengt zijn eigen tradities, fantasieën, waarden en normen in de viering, waardoor er een grote verscheidenheid aan uitingsvormen is ontstaan.
Drie rollen voor Sint Nicolaas
Een knecht speelt bijna altijd een rol, soms zelfs een hoofdrol. Zijn uiterlijk varieert van vriendelijk tot duivels. Eelco Kramer: "Je ziet dat Sinterklaas drie soorten rollen krijgt toebedeeld: Nicolaas als edele weldoener, Nicolaas als huwelijksmakelaar en Nicolaas als duistere kracht en boeman."
