Burgumer bioloog ‘om utens’ Casper van der Kooi maakt naam

Natuurgebied is hier opgeofferd aan een rondweg die bij Garyp is aangelegd. “De natuur gaat langzaam maar zeker ten onder”, vindt bioloog Casper van der Kooi. (Foto: Klaas Rozema)

Burgumer bioloog ‘om utens’ Casper van der Kooi maakt naam
Onderzoeker schrikt van Friesland

BURGUM – Gepromoveerd bioloog Casper van der Kooi (26) uit Burgum boog zich over een nog nauwelijks onderzocht onderwerp: het ontstaan van bloemkleur. Hij woont in Zwitserland, maar komt nog vaak in Friesland. Daar schrikt hij elke keer weer van de manier waarop er met de natuur wordt omgegaan.

Door Marije Blacquière

Casper van der Kooi woont nu in Zwitserland. Hij geniet er van de bergen. Iedere keer als hij naar Friesland komt om zijn familie te bezoeken, verbaast hij zich over de manier waarop er hier met de natuur wordt omgesprongen. Hij denkt aan “het rustige weidelandschap met weidevogels, kikkers in de slootjes en singels, en bomen aan de einder”. Maar wat ziet hij? “Zo veel asfalt. We reden langs Sumar en ik schrok ervan. En dan zeggen ze dat de natuur wordt ‘gecompenseerd’, dat gekapte bomen elders opnieuw worden geplant. Maar natuur laat zich niet op die manier zomaar compenseren.”

Hij noemt een nieuw vleermuizenhuis bij Nijega. “Daar zijn vierhonderd bomen gekapt voor de Centrale As, die de vleermuizen als trek- en fourageerroute gebruikten. Het stenen gebouw dat ervoor in de plaats is gekomen, vervangt dat echt niet.”
De 25-jarige Van der Kooi weet waar hij het over heeft. Ruim een jaar geleden haalde hij zijn masterdiploma aan de Rijksuniversiteit van Groningen, aan de afdeling Ecologie en Evolutie.
Gepassioneerd door natuur kijkt hij om zich heen, en dat doet hij met een kritische blik.
Hij promoveerde echter op een heel ander terrein, eentje waar nog niet veel onderzoek naar is gedaan: het ontstaan van kleur bij bloemen. Aanleiding daarvoor was een artikel in het Britse wetenschapstijdschrift ‘Science’.

Daarin werd beweerd dat de kleurvorming van bloemen voor een belangrijk deel veroorzaakt werd door iriseren (het hoek-afhankelijk regenboogkleuren vertonen, zoals bij olie op het water en zeepbellen gebeurt). Het verschijnsel ontstaat door de breking van licht in of op een oppervlak. Van der Kooi: “Maar in bloemen zie je dat eigenlijk nooit. Daarom zochten we uit of die claim juist was.” Van der Kooi zag onder de microscoop dat enig iriseren optrad, maar op grotere schaal was het niet waarneembaar. Hij publiceerde er een artikel over. De Britten waren ‘not amused’ over zijn publicatie en waren niet overtuigd.

Hij ging daarom verder met het ontwikkelen van een optisch model om de bloembladkleur rekenkundig te beschrijven. Het werd een belangrijk onderdeel van zijn promotieonderzoek, dat hij verrichtte met de professoren Doekele Stavenga, Hans de Raedt en Theo Elzenga.

Met Van der Koois model is per bloemlaag te berekenen hoeveel licht er in welke kleur wordt teruggekaatst. “Op die manier kunnen we achterhalen hoe kleur is gevormd in een bepaald bloemblad.”
Hij verwacht dat andere onderzoekers nu nieuwe vragen gaan onderzoeken aan de hand van zijn optisch model.

Oog voor natuurwaarde
De promovendus hoopt dat er tegelijkertijd meer oog komt voor de waarde van de natuur, zeker in Friesland. Hij schreef er laatst in de Volkskrant al een uitgebreide column over. “Men zou verwachten dat de Friese bestuurders zich hard maken voor het behoud van de natuur in hun provincie. Het tegendeel is waar: de prioriteit van lokale beleidsmakers ligt bij projecten als overbodige nieuwe bedrijventerreinen en snelwegen.” Voor projecten als de Centrale As en de Haak om Leeuwarden heeft hij geen goed woord over. “Door vernietiging van de leefruimte en het verlies aan diversiteit van planten- en insectensoorten is het aantal broedparen van de grutto tot een historisch dieptepunt gezakt”, schrijft hij als voorbeeld.

Ook de plannen en en de miljoenen euro’s publieksgeld voor Culturele Hoofdstad 2018 (CHS)krijgen zijn afkeuring. “Wat wil Friesland de wereld in 2018 laten zien? Dat je met 120 kilometer per uur door een monocultuur grasland kunt rijden? Dat culturele voorzieningen zijn verruild voor een dertien-in-een-dozijn stadsfontein? Het alternatief is dat de CHS aanzet tot discussie over de lokale en mondiale problematiek.”

Hij windt er geen doekjes om: “De natuur gaat langzaam maar zeker ten onder.” Daarom benadrukt hij: “De beleidsmakers hebben nog twee jaar om ervoor te zorgen dat het debat in 2018 gaat over substantiële vraagstukken, zoals het verlies aan biodiversiteit en de steeds verder trekkende krimp.”