Aart Staartjes deelt zijn visie op het leven en ouder worden

Aart Staartjes in zijn zeventiende-eeuwse monumentale woning in Dronryp, die op de foto hieronder van buiten is te zien. (Foto’s: Klaas Rozema)

Aart Staartjes deelt zijn visie op het leven en ouder worden
“Een sombere kijk op het leven vind ik leuk”

DRONRYP – Acteur en kinderprogrammamaker Aart Staartjes (75) doorbrak in de jaren zestig de braafheid op tv. Hij prijst zijn generatiegenoten voor wat er allemaal nog meer is opgebouwd, en schrikt ervan dat zij nu worden neergezet als kostenpost. “Een land dat zó omgaat met zijn ouderen, deugt niet.” Zaterdag verzorgt hij in de doopsgezinde kerk van Surhuisterveen een inleiding over het thema ‘De tijd van je leven’, waar ook de film ‘Nooit te oud’ wordt vertoond, met Staartjes in de hoofdrol. Aan de keukentafel van zijn woning in Dronryp praat hij over ouderdom, kindertv, boze wolven, poep en pies.

“Ik vind het belachelijk. Verschrikkelijk.” Aart Staartjes windt er geen doekjes om. “We hebben keihard gewerkt en deze welvaart mogelijk gemaakt, en nu vindt de nieuwe lichting de bejaarden ‘te duur’. Kostenposten. Dat soort dingen hoor je in Duitsland niet, hoor.” We hebben het nog altijd over volwaardige mensen, brengt hij in herinnering. “En dan kun je nog zo’n lastpak zijn, maar dat doet er niet toe. Korten op pensioenen, kom nou zeg. Dat is uitgesteld loon! Ze kunnen het niet maken.”

En dan die Wet Maatschappelijke Ondersteuning, oftewel zo veel mogelijk hulp uit je eigen omgeving halen. “Kletskoek. Als je verzorging nodig hebt, dan heb je die nodig. Ze zijn allemaal geld aan het tellen.” Het stuit hem tegen de borst, die focus op centen. Zeker niet alleen in de zorg. Ook in de tv-wereld lijkt het allemaal om geld te draaien, merkt hij. “Er worden nu salarissen uitgekeerd die krankzinnig zijn. Onvoorstelbaar veel geld gaat er om in de programmawereld. Wat een onzin. Wij maakten programma’s voor héél weinig geld. Het speelde gewoon geen rol. Nu is zelfs de publieke omroep commercieel.”

Staartjes kon zijn ei kwijt in de hoofdrol van de film ‘Nooit te oud’, over bezuinigingen in de zorg en betutteling in het verzorgingstehuis. Als Marius Koolman hitst hij de andere bewoners op, met als doel dat de wensen van de bejaarden worden ingewilligd. “De film is heel goed ontvangen”, zegt Staartjes, “zeker door ouderen.” Hij is erg te spreken over zijn personage. “Een weerbarstige oude man, een oude zeekapitein, die zich niet omver laat kletsen.”

Brompot

En hoewel Koolman “geen vrolijk type” is, kruipt Staartjes deze keer níet in de huid van een brompot. Eens iets anders dan de cynische, lichtelijk humeurige Meneer Aart uit Sesamstraat, Staartjes’ bekendste rol die hij al sinds 1984 vertolkt. Dat dit personage zijn eigen naam draagt is niet voor niets: “Meneer Aart is geen typetje. Het is meer een alter-ego van mezelf, er zitten kanten van mijzelf in. Brommerige mensen vind ik leuk, het is een onderdeel van het mens-zijn.” Kinderen zouden zulke personages niet waarderen, hoorde Staartjes nogal eens van critici. “Maar ze vinden ze juist heel leuk. Er moet toch íemand zijn die de bal lekprikt.”

Door de jaren heen werd Meneer Aart wel wat milder, erkent hij. “Het is levend materiaal. Zelf ben ik ook veranderd.” Maar de functie van het personage veranderde voor Staartjes niet: “Ik vind dat kinderen best op jonge leeftijd mogen leren dat het leven echt niet alleen maar een lolletje is. Er is een tijd geweest dat kinderprogramma’s alleen maar verschrikkelijk vriendelijke types hadden, en het leven was als een sprookje. Maar zo ís het leven niet. Lees de krant maar, er gebeuren vreselijke dingen. Een sprookje heeft een boze wolf nodig, want in het echte leven zijn er ook gemene en vervelende mensen.”

“In mijn kindertijd waren de echte boosdoeners natuurlijk de Duitsers”, vervolgt hij. “Later waren er politieagenten die vreselijk gemeen waren. Tegenwoordig zijn de gemeneriken niet zo openbaar meer; het kan de schooljuffrouw zijn.” Dat een kind bang wordt van een boze wolf, ook dat hoort er volgens Staartjes gewoon bij. “Wij volwassenen hebben ook angsten.” Hij geniet van dat “inktzwarte” in een kinderprogramma, en stiekem ook wel een beetje van zijn eigen, niet altijd even vrolijke levensvisie. “Een sombere kijk op het leven vind ik leuk.” Niet dat het altijd makkelijk is. “Nee hoor, ik heb er zeker ook wel last van. Waar dan van? Dat het somber is. En dat mensen je wel eens zwartgallig of zeikerig vinden. En dat je moet aanvaarden dat mensen ook anders kunnen zijn. Dat ze ‘Ach, toch leuk?’ zeggen over de Olympische Spelen in Rusland, terwijl daar de meest krankzinnige wetten worden aangenomen. Mooi weer spelen, dat kan ik gewoon niet.”

Zo maakt hij er ook geen geheim van dat hij baalt van de veranderingen die Sesamstraat de laatste jaren ondergaat. “Er wordt enorm op bezuinigd. Ze hebben mij met vijftig procent in mijn verdiensten gekort! Ik krijg veel minder scènes, en mijn collega-acteurs ook. Het programma wordt dan opgevuld met goedkopere dingen. Het verschraalt. Jammer, want Sesamstraat is een héél leuk concept, heel origineel en goed gedaan.” Nu het programma rond half zes ‘s avonds begint in plaats van half zeven, is Sesamstraat “reddeloos verloren”, vreest Staartjes. “Het is een lastige tijd en dat kost veel kijkers.” Met een petitie probeerde Staartjes deze verandering in 2009 te keren, maar zonder succes. Hij kondigde daarop zijn vertrek bij Sesamstraat aan. “Maar daar heb ik spijt van, dat ik dat heb gezegd. Ik doe het nog altijd met heel veel plezier.”

Oubollig

Hij begrijpt er niets van dat de netmanager volgens hem liever Kabouter Plop zou uitzenden dan Sesamstraat, omdat dat laatste programma oubollig zou zijn. “En Kabouter Plop is zeker niet oubollig? Ach, hou toch op, zeg! Die brááfheid, die onvoorstélbare braafheid.” Of het hem aan de jaren vijftig doet denken? “Ja, zoiets.” Met zijn ‘Stratemakeropzeeshow’ (1972-1974) maakte Aart Staartjes samen met Wieteke van Dort en Joost Prinsen in één klap een einde aan de braafheid die de kinderprogramma’s tot dan toe kenmerkten. Hij glimt van oor tot oor. “De show was een revolutie. Wij waren vrijmoedig, hadden het over ‘poep’ en ‘pies’, en de kinderen lagen in een deuk. Sommigen mochten in hun jeugd niet naar onze show kijken.” De VARA, die hem gevraagd had een kinderprogramma te maken (“maar we hebben geen geld”), kreeg veel commentaar op de ‘onpedagogische’ uitzending. “En ze schrokken zich zelf ook dood. Maar het was al gebeurd, en het bleek een enorm succes. Met zulke kijkcijfers was het al gauw goed.”

Wilder

Dankzij de Stratemakeropzeeshow werd het wat wilder op de tv, zegt Staartjes. “Het heeft veel programmamakers geïnspireerd.” Uit zijn eigen koker volgden nog meer kinderprogramma’s, waaronder De Film van Ome Willem (1973-1988) en ‘Het Klokhuis’ (1988-heden). “Maar het is tegenwoordig weer een stuk keuriger geworden. In Sesamstraat was het bijvoorbeeld vroeger heel gewoon dat Sien in bad ging, bloot. Dat was geen enkel punt, en iedere kleuter vond dat normaal. Maar er zijn nu veel valse fatsoensrakkers en er is natuurlijk die hetze over kindermisbruik, maar dat is allemaal wel heel erg over de top gegaan. Al dat burgermansfatsoen…”

Dus ja, erkent hij, eigenlijk is het tijd voor een nieuwe Stratemakeropzeeshow. “Maar ik hoef het niet meer te doen”, zegt hij. Over een paar weken wordt hij 76 en zijn uitdagingen liggen elders. “Ik heb net twee verhalen voor prentenboeken geschreven, die liggen nu bij de uitgever. Dat vind ik wel weer spannend om te doen.”

Verder heeft Staartjes niet erg veel plannen. “Als je bejaard wordt ga je wel denken: ‘Hoe lang heb ik nog?’. Je gaat je erop instellen dat het leven eindig is en vraagt je af wat belangrijk is. Heb ik nog voldoende middelen om het zo lang uit te houden? En er zijn dingen die je gewoon niet meer doet.” Hij kijkt naar zijn tuin, waar een hovenier op een ladder een wilg staat te snoeien. “Dat deed ik een paar jaar geleden nog zelf. Maar als ik nu val en een heup breek, dan komt het niet meer goed.”

Hij geniet van Friesland, waar hij en zijn vrouw Hanna anderhalf jaar geleden zijn gaan wonen. “Hier zijn de huizen tenminste nog een beetje betaalbaar.” Het werd de huur van een Rijksmonument aan de Tsjerkebuorren in Dronryp. Staartjes, geboren in Amsterdam, heeft flink moeten oefenen op die straatnaam. In Dronryp zijn ze inmiddels gewend aan die Bekende Nederlander in het dorp. “Na twee keer is het nieuwtje er wel af, dan ben je gewoon de buurman.” Zijn kinderen en kleinkinderen ziet hij regelmatig, ook daar geniet hij van. Een lekker gewoon leven dus; ja, op dat bekende hoofd na, natuurlijk. Want Meneer Aart is nog altijd dagelijks op tv. Maar hoogdravende ambities heeft Staartjes niet meer zo nodig. “Wat ik nog graag zou willen? Dat morgen morgen wordt.”

“Een land dat zó omgaat met zijn ouderen, deugt niet”

“Mooi weer spelen, dat kan ik gewoon niet”

Aart Staartjes te gast bij thema-filmmiddag Surhuisterveen
SURHUISTERVEEN – Op zaterdagmiddag 15 februari is er een themamiddag in de Doopsgezinde kerk van Surhuisterveen in het kader van het jaarthema ‘De tijd van je leven’. Deze middag is bedoeld voor iedereen (in en buiten de regio) die belangstelling heeft voor dit thema en deze levensfase. De middag start om 13.30 uur na een korte inleiding met het vertonen van de film ’Nooit te oud’, waarin bekende acteurs en actrices van formaat een rol spelen, zoals Kitty Courbois, Bram van de Vlugt, Georgina Verbaan en Aart Staartjes. De laatstgenoemde zal deze middag ook aanwezig zijn om iets over de film en het thema te vertellen.

“Aansluitend is er na de pauze nog gelegenheid om met elkaar het gesprek aan te gaan over oud worden in een tijd waarin ouderdom vaak problematiserend wordt benaderd (vanuit eenzaamheid en hulpverlening), terwijl deze laatste levensfase ook anders benaderd kan worden (vanuit zingeving, waardigheid en autonomie)”, aldus dominee Wilma Tiemersma-Veenstra. Rond 16.30 uur wordt de middag afgesloten. Voor de onkosten zal de organisatie een vrijwillige bijdrage vragen. Deze meldt tevens dat opgave gewenst is: bij secretaris Henk Dijkstra, 0512-363250, themcharry@hotmail.com.