Fryslân oogt magisch door kunstfotografe Maartje Roos

Fryslân oogt magisch door kunstfotografe Maartje Roos

HURDEGARYP – Friese volksverhalen zijn op magische wijze verbeeld door Hurdegariper kunst-fotografe Maartje Roos. Op plekken waar de Centrale As binnenkort langsvoert, legde ze vast wat straks verdwijnt of verandert. Door de foto’s te bewerken voegde ze het eeuwige toe van de plaatselijke overgeleverde verhalen.

Een vrouw geeft haar baby de borst in de afbeelding ’Wonder of Woman’ (zie voorpagina van deze krant). Aan de muur van Maartjes huis in Hurdegaryp prijkt een groot doek met ook zo’n Johannes Vermeer-achtig tafereel: een dame in klederdracht is aan het werk  in een oud huisje.  Opvallend in beide werken is de donkere, hier en daar bijna zwarte omgeving en de lichtval op de mensen en voorwerpen. Deze schilderachtige platen zijn allebei toch echt een foto. Of nee, het zijn er vele: Maartje bewerkte ze met groot geduld en precisie tot één afbeelding.

Eigenlijk houden de kunstwerken van Maartje Roos het midden tussen foto’s en schilderijen. Dat blijkt uit de manier waarop ze te werk gaat: ze maakt soms wel tientallen foto’s en bewerkt die op de computer tot één, vaak magisch ogend, geheel. Licht speelt daarin een belangrijke rol.

Op die manier legde ze ook een viertal Friese volksverhalen vast. De opdracht kwam van de provincie Fryslân en de gemeenten Dongeradeel, Dantumadiel, Tytsjerksteradiel en Smallingerland. De foto’s waren bedoeld voor een themamagazine fotografie dat afgelopen week is uitgebracht in verband met de aanleg van de verkeersader Centrale As, tussen Dokkum en Nijega. Bij de afbeeldingen die Maartje maakte, wordt het betreffende volksverhaal beschreven. In het themanummer komt tevens een aantal voor- en tegenstanders van de nieuwe weg aan het woord.

Maartje legde de verhalen vast van de ‘spookhond’ van de Simmerdyk (tussen Hurdegaryp en Burgum), en van het Skilige Pypke (de brug in de Bovenweg tussen Feanwâlden en De Westereen, die straks moet wijken voor de Centrale As), waar het zou spoken. Ook maakte ze een kunstwerk van het verhaal achter de Goddeloze Singel en het Goddeloos Tolhuis langs de Falomsterfeart bij Feanwâlden.
Zo ook van Dokkum, over de bron van Bonifatius: die werd gevonden doordat een paard met zijn voet vast kwam te zitten. Bij het eruittrekken daarvan spoot er water omhoog. De figuranten in de volksverhalen-serie komen allemaal uit de buurt. “Dat woe ik graach, om it gehiel noch wat regionaler te meitsjen”, legt ze uit.

Vele uren stak Maartje in de afbeeldingen, met een prachtig resultaat. “Earst haw ik in pear kear op de lokaasje west”, vertelt ze. “Efkes sjen wan-near’t it ljocht wie sa’t ik it hawwe woe.” En dat komt precies. Afspraken met personen die op de foto’s zouden figureren werden verzet als het licht niet helemaal goed viel. Op een volgend moment had ze meer geluk. “De sinne hoecht soms mar in pear tellen te skinen en dan tink ik: ‘Nó haw ik ‘m!”

Foto’s van personen, dieren en andere details worden vaak op een ander moment gemaakt, maar ook dan moet het licht perfect zijn en corresponderen met de basisfoto. “Ik kom soms wol mei seis flitsers.” En dan bewerkt Maartje de verschillende foto’s op de computer tot één beeld. “Dêr bin ik oait ris mei begûn. Ik hie it gefoel dat ik mear mei fotografy woe as allinnich registrearje. Doe bin ik begûn mei tekenjen, skilderjen mei fotomateriaal, yn it programma Photoshop.”
In Harlingen maakte ze haar eerste serie ‘illustratieve’ foto’s. “Der gong in wrâld foar my iepen.” Terwijl ze hoge ogen gooide op de Fotoacademie in Groningen, ontwikkelde ze haar eigen stijl. Ze studeerde cum laude af en daarna ging het snel. Maartje maakte al vier keer deel uit van groepsexposities in New York, is één van een honderdtal Nederlanders die is uitgekozen voor het boek ’New Dutch Photography Talent’ (verscheen eind november), speelde een belangrijke rol in de vormgeving van een dik jubileumboek over attractiepark De Efteling en wordt geregeld gevraagd voor grote en kleinere opdrachten.

Haar fotokunstcollectie wordt vertegenwoordigd door exclusief fotobureau en agentschap Beeldagent. Op die website (www.beeldagent.nl) is werk van haar te zien, evenals op haar eigen site: www.roosphotography.nl.

Ook gaat ze graag op pad voor ‘vrij werk’. Vooral in het najaar kan Maartje haar hart ophalen. “It moaiste ljocht fyn ik krekt foar of nei in reinbui, oan de ein fan’e middei, yn’e hjerst.” Daarom trekt ze er in de herfst geregeld op uit om foto’s te maken van mooie luchten en landschappen. In Friesland kan dat te kust en te keur, vindt ze, en daarom woont ze er graag. “En ek omdat saken hjir wat ienfâldiger te regeljen binne.”
Dat ondervond ze bijvoorbeeld toen ze Friese paarden en ruiters nodig had voor haar foto over het Dokkumer volksverhaal. “Fia-fia wie dat aardich flot foarinoar.” De mannen op de paarden mochten zich een week lang niet scheren van de fotografe, en ook daar werd netjes gehoor aan gegeven.
Toch zou ze er niet voor schuwen om haar biezen te pakken en te verhuizen naar een grote stad, of zelfs naar een ander land. “Myn dream is om te wurkjen foar grutte merken. En it liket my fantastysk om oait in solo-eksposysje te hawwen yn in galery en noch moaier, yn musea yn binnen- of bûtenlân.”

Kunst bij De Centrale As

Bij een groot project als De Centrale As mag het onderdeel ’kunst’ niet ontbreken, meenden bestuurders van provincie en de betrokken gemeenten. Er zijn plannen in ontwikkeling voor een aantal fysieke kunstwerken (’landmarks’) in de buurt van de nieuwe weg. Daarnaast is er voor gekozen om door middel van fotografie vast te leggen wat de aanleg van De Centrale As betekent voor de mensen in het gebied en het landschap waardoor de weg komt te lopen. Totdat De Centrale As gereed is, verschijnt er ieder jaar een themamagazine Fotografie. Na het voltooien van de weg worden de themanummers gebundeld en breed verspreid onder de mensen in het gebied van De Centrale As.

Het eerste themanummer, ’De Centrale As in beeld en woord’, met onder andere werk van Maartje Roos, is zojuist verschenen. Fotograaf Tryntsje Nauta uit Leeuwarden, die tevens aan het tijdschrift meewerkte, heeft afgelopen week de tweejaarlijkse kunstprijs Gerrit Bennerprijs van de provincie Fryslân gewonnen (5000 euro en een expositie in het Fries Museum). De magazines liggen (om mee te nemen) op het projectbureau van De Centrale As, in de infotrailer van De Centrale As, in de vier gemeentehuizen, en in de bibliotheken en dorpshuizen in het gebied van De Centrale As. Het themanummer is ook te zien op de website van de Centrale As.