Satirisch boek Lucas Zandberg over onderwijs
CultuurDRACHTEN – De kloof tussen resultaatgerichte managers en bevlogen leerkrachten is vaak groot. Schrijver Lucas Zandberg neemt in zijn goed ontvangen boek 'De rendementsdenker' het moderne management en bestuurlijke dwaasheden op de hak, zonder de humor uit het oog te verliezen. Vorige week vertelde hij in boekhandel Van der Velde in Drachten over zijn nieuwe roman.
Door Jelle Jeensma
In de Rendementsdenker wordt het verhaal beurtelings verteld vanuit het perspectief van de jonge, net afgestuurde docent Engels Robert Witteveen, die op ROC Leyderschans aan zijn eerste baan begint, en de ambitieuze sectormanager Margot Steenstra, die graag een wit voetje wil halen bij het College van Bestuur en even gemakkelijk van teamleider wisselt als een modale voetbalclub van trainer. Onderwijstaken ziet deze sectormanager als 'producten' en in vakjargon heten leerkrachten fte's (fulltime equivalent).
De idealistische Robert is populair bij zijn leerlingen, maar net als zijn collega's kan hij niet uit de voeten met het CPM, wat staat voor Creatief Project Management, bedacht door een ingehuurd adviesbureau. Docenten hoeven geen les meer te geven, maar zijn 'assessoren', die allerlei toetsen afnemen. De resultaten hollen achteruit en de leerlingen vragen zich vertwijfeld af waarom ze geen les meer krijgen. Toetsen en resultaten zijn het nieuwe evangelie bij schoolbestuur en management. Als zijn leidinggevende manager een teambespreking houdt met een ingewikkeld verhaal over grafieken, percentages en jaarcijfers, begrijpt Robert er geen jota meer van.
Een tweede verhaallijn is de bouw van een megalomaan nieuw schoolgebouw, dat de school voor middelbaar onderwijs met een financieel fiasco opzadelt. Dit architectonisch gedrocht heeft de schrijver de naam 'het Slagschip' gegeven. Voor het geven van lessen is het Slagschip ongeschikt. Dit is geschreven met een knipoog naar het ROC in Leiden, waar de lesruimtes waren vergeten.
Zandberg put uit zijn jarenlange ervaring als docent in het onderwijs. "Ik heb veel reacties van mensen uit de onderwijswereld gekregen, die zich in het boek herkennen." Marktwerking en een overdosis management hebben het onderwijs een verkeerde richting opgestuurd, vindt Zandberg. "Als er meer diploma's worden uitgereikt, krijgen scholen meer geld binnen. In zo'n concurrentiestrijd wordt de school afgerekend op resultaten. Mensen tevreden houden is belangrijker dan kwaliteit leveren. De scholen presenteren het ideale plaatje, maar dat is een papieren werkelijkheid."
Op de vraag of managers in zijn boek niet teveel als karikaturen worden beschreven, had Zandberg een antwoord paraat. "Management en targets staan steeds meer centraal, terwijl managers over lesgeven zouden moeten praten. De interesse daarvoor is er niet altijd."
'De rendementsdenker' is een schot in de roos. "Maar ik wil geen specialist worden, die zich alleen met onderwijs bezighoudt", zegt de in Langezwaag geboren Zandberg, die hiervoor een aantal historische romans schreef.
